Czy retinol może mieć skutki uboczne?
Do efektów ubocznych należy podrażnienie, łuszczenie i zaczerwienienie skóry. Warto mieć na uwadze, że często pojawia się ono nie od razu, a na trzeci dzień po aplikacji retinolu. Stopień powyższych działań niepożądanych zależy od skóry. Nie koresponduje natomiast z ich działaniem, co oznacza, że brak działań niepożądanych nie znaczy, że retinol nie działa.
Na rumień należy szczególnie uważać przy skórze naczynkowej i zmniejszyć częstotliwość stosowania lub rozważyć metodę aplikacyjną. Pacjenci często skarżą się też na suchą skórę, a to z uwagi na krótkotrwały spadek syntezy ceramidów i wynikający z tego wzrost TEWL (Transepidermalnej Utraty Wody) i zaburzoną barierę hydrolipidową.
Najpoważniejszym powikłaniem jest poretinoidowe zapalenie skóry, tak zwany „wysyp zapalny”, wywołany zapaleniem mieszków włosowych przez bakterie Gram-ujemne. Przez pacjentów mylnie interpretowane jest to jako „oczyszczanie się skóry”.
Bakuchiol – „roślinny retinol”?
Kiedy zacząć stosować retinol? Przede wszystkim należy patrzeć na skórę, jej stan i jej potrzeby, a nie ona oznaczenia kremów na aptecznej półce, które dosyć są oznaczone 30+ czy 40+.
Idealnie byłoby włączyć retinol do pielęgnacji około 30 roku życia, problemem jest jednak to, że wiele kobiet zaczyna wtedy myśleć o ciąży. Natomiast w ciąży i w czasie karmienia jest on przeciwwskazany. Czytaj więcej: Retinoidy – aktualizacja informacji na temat teratogenności i zaburzeń psychicznych.
Warto jednak zainteresować się tzw. „roślinnym retinolem”, czyli modnym ostatnio bakuchiolem. „Roślinny retinol” to bardziej marketingowe określenie, bo bakuchiol nie należy do grupy retinoidów – jest meroterpenem. Jest pozyskiwany z rośliny Psoralea corylifolia (Babchi), ale występuje też w Psoralea glandulosa (Ziele Św. Augustyna), Pimelea drupaceae (Wiśniowy kwiat ryżu), Ulmus davidiana (Wiąz Ojca Dawida), Otholobium pubescens i Piper longum (Pieprz długi). Jest znaną i cenioną rośliną w medycynie chińskiej i ajurwedyjskiej. Ma działanie silnie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, przeciwgrzybicze i antybakteryjne, a także regulujące pracę gruczołów łojowych.
Skąd zatem odniesienie do retinolu? Wykazano, że bakuchiol wywołuje te same zmiany w ekspresji genów, co retinol. Badanie przeprowadzone na University of California dowiodło, że bakuchiol może dawać takie same rezultaty na skórze, co retinol. Wspomniane badanie trwało 12 tygodni i wzięły w nim udział 44 osoby, które podzielono na 2 grupy, jedna z nich (RG) stosowała 0,5% retinol raz na dobę na noc, a druga (BG) 0,5% bakuchiol dwa razy dziennie. Po 12 tygodniach odnotowano spłycenie drobnych zmarszczek na podobnym poziomie, a także ujednolicenie kolorytu i zmniejszenie intensywności przebarwień. Jeśli chodzi o objawy uboczne, to w RG wystąpiło swędzenie, szczypanie i łuszczenie skóry. Bakuchiol jedynie po 4 tygodniach dawał większe zaczerwienienie skóry w porównaniu z retinolem, co nie powtórzyło sie po 8 i 12 tygodniu. Nie badano niestety wpływu na skórę właściwą i na produkcję kolagenu. Badanie trwało też relatywnie krótko – za krótko by zaobserwować działanie retinolu. Czytaj więcej: Substancje o działaniu przeciwzmarszczkowym oraz anti-ageing oraz Jak pielęgnować skórę w jesieni życia?
Reasumując, nie możemy nazwać bakuchiolu zamiennikiem retinolu, raczej godną uwagi alternatywą. Jest substancją, która dopiero od niedawna jest obecna w kosmetykach. Na pewno dotychczasowe badania są obiecujące. Zaletą bakuchiolu jest brak przeciwskazań ze względu na ciążę i karmienie, brak silnego podrażnienia, nie ma też potrzeby budowania tolerancji, a także wykluczania innych substancji aktywnych (kwasy AHA, witamina C czy peptydy). Warto pamiętać o minimalnym efektywnym stężeniu (0,5%) i stosowaniu 2 razy dziennie. Czytaj więcej: Witaminy w kosmetykach.
Dermokosmetyki zawierające bakuchiol to między innymi Lierac seria Cica-filler oraz Sebologie żel matujacy, Avene seria Dermabsolu czy Sesderma seria Samay.
Podsumowanie
Podsumowując, warto stosować kosmetyki z retinolem i/lub bakuchiolem ze względu na ich udokumentowane działanie. Retinol jest obecny w kosmetykach od dawna, co sprawia, że jest bardziej przewidywalny, bakuchiol to wciąż nowość, którą należy bacznie obserwować. Obie substancje mają swoje zalety i ograniczenia. Nie powinniśmy ich sobie przeciwstawiać, ale traktować jak sprzymierzeńców w pielęgnacji anti-aging.
Bibliografia:
1. Zasada M, Budzisz E. Randomized parallel control trial checking the efficacy and impact of two concentrations of retinol in the original formula on the aging skin condition: Pilot study. J Cosmet Dermatol. 2020 Feb;19(2):437-443. doi: 10.1111/jocd.13040. Epub 2019 Jun 21. PMID: 31222977.
2. Brzezińska-Wcisło L, Pierzchała E, Kamińska-Budzińska G, Bergler-Czop B, Trzmiel D. Zastosowanie retinoidów w dermatologii [The use of retinoids in dermatology]. Wiad Lek. 2004;57(1-2):63-9. Polish. PMID: 15181752.
3. https://lne.pl/bio/retinoidy-cenne-i-niezastapione
4. Baumann, Leslie. Dermatologia estetyczna. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2013, 380 s. ISBN 978-83-200-4339-6
5. https://lne.pl/article/kultowa-witamina-a
6. Martini, Marie-Claude. Kosmetologia i farmakologia skóry. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2006, 472 s. ISBN 978-83-200-5801-7
7. Kosmetologia pielęgnacyjna i lekarska. Red. Noszczyk, Maria. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2013, 380 s. ISBN 978-83-200-4561-1
8. Zasada M, Adamczyk A., Witamina A. Budowa i mechanizm działania, Kosmetologia Estetyczna, 5 / 2018 / vol. 7, 517-521
9. Czarnota A., Retinoidy. Mechanizm działania,właściwości oraz zakres stosowaniaw dermatologii i kosmetologii, Kosmetologia Estetyczna, 4 / 2018 / vol. 7, 371-376
10. Narda M, Brown A, Muscatelli-Groux B, Grimaud JA, Granger C. Epidermal and Dermal Hallmarks of Photoaging are Prevented by Treatment with Night Serum Containing Melatonin, Bakuchiol, and Ascorbyl Tetraisopalmitate: In Vitro and Ex Vivo Studies. Dermatol Ther (Heidelb). 2020;10(1):191-202. doi:10.1007/s13555-019-00349-8
11. Bacqueville D, Maret A, Noizet M, et al. Efficacy of a Dermocosmetic Serum Combining Bakuchiol and Vanilla Tahitensis Extract to Prevent Skin Photoaging in vitro and to Improve Clinical Outcomes for Naturally Aged Skin. Clin Cosmet Investig Dermatol. 2020;13:359-370. Published 2020 May 13. doi:10.2147/CCID.S235880
12. Dhaliwal S, Rybak I, Ellis SR, Notay M, Trivedi M, Burney W, Vaughn AR, Nguyen M, Reiter P, Bosanac S, Yan H, Foolad N, Sivamani RK. Prospective, randomized, double-blind assessment of topical bakuchiol and retinol for facial photoageing. Br J Dermatol. 2019 Feb;180(2):289-296. doi: 10.1111/bjd.16918. Epub 2018 Sep 21. PMID: 29947134.