Bariera hydrolipidowa skóry – podstawa pielęgnacji

Czym jest bariera hydrolipidowa?

Bariera hydrolipidowa, zwana też płaszczem hydrolipidowym, to emulsja W/O. Fazą wodną jest pot, a tłuszczową wydzielina gruczołów łojowych i lipidów naskórkowych, czyli sebum (łój). Łój składa się z triglicerydów, diglicerydów i wolnych kwasów tłuszczowych (57%), wosków (26%), skwalenu (12%) czy cholestrolu (2%). Z wiekiem zmniejsza się ilość wytwarzanego łoju, co sprawia, że TEWL się zwiększa, a skóra staje się odwodniona.

Od składu płaszcza hydrolipidowego zależy pH i mikrobiom skórny. Optymalne pH to 5,2-5,6. Przy dermatozach następuje alkalizacja.

Co może uszkadzać barierę hydrolipidową?

• Nieodpowiednie mycie: gorąca woda, zbyt agresywne środki myjące z drażniącymi detergentami lub granulkami peelingującymi oraz szczoteczki do mycia twarzy. Niedopuszczalne jest używanie tradycyjnego zasadowego mydła.
• Zbyt częste złuszczanie różnego rodzaju peelingami.
• Nieodpowiednia tonizacja z użyciem produktów na bazie alkoholu (co powoduje zbyt silne odtłuszczenie skóry).
• Zbyt dużo produktów z silnie działającymi substancjami aktywnymi.
• Kosmetyki z dużą zawartością olejków eterycznych.
• Samodzielnie, ale nieprawidłowo wykonywane zabiegi kosmetyczne. W czasie pandemii, gdy gabinety kosmetyczne są zamknięte, wiele firm sprzedaje detalicznie profesjonalne, salonowe produkty z wysokim stężeniem substancji aktywnych lub urządzenia.
• Czynniki atmosferyczne: słońce, wiatr, mróz.

Jak rozpoznać naruszenie bariery hydrolipidowej?

Widocznymi objawami uszkodzonej bariery hydrolipidowej mogą być:

• Łuszczenie, szorstkość, odwodnienie skóry.
• Przetłuszczanie się skóry, które stanowi reakcję obronną. Im bardziej odtłuszczamy skórę, tym więcej sebum będzie produkować, aby wyrównać powstały niedobór.
• Uczucie ściągnięcia po oczyszczaniu, konieczność nałożenia kremu.

Jak odbudować barierę hydrolipidową?

Przede wszystkim należy wprowadzić zmiany w pielęgnacji, ograniczając wymienione wcześniej czynniki drażniące. By odbudować barierę hydrolipidową należy wprowadzić produkty zawierające emolienty, humektanty, substancje pobudzające syntezę ceramidów (niacynamid, kwas mlekowy), substancje modyfikujące warstwę rogową, regulatory cementu międzykomórkowego (ceramidy, fosfolipidy, cholesterol, skwalan, lanolina, wielonienasycone kwasy tłuszczowe, sole kwasów AHA) oraz wspierajace mikrobiom skórny (pre-, pro- i postbiotyki takie jak inulina, fermenty bakteryjne). Skóra nie jest sterylna, musi natomiast zachować równowagę.

W skórze znajduje się 20% całej wody zawartej w organizmie ludzkim. Aż 60-70% tej ilości znajduje się w skórze właściwej. Jej ilość wraz z każdą kolejną warstwą naskórka maleje, aż do 10-13% w stratum corneum. Dobowo z powierzchni skóry odparowuje 300-400 ml wody. Jest to transepidermalna, inaczej Przeznaskórkowa Utrata Wody (Transepidermal Water Loss, TEWL). TEWL jest naturalnym procesem zachodzącym w skórze, gdy jednak jest zbyt nasilony, pojawiają się oznaki odwodnienia. 

Do substancji hamujących TEWL zaliczamy humektanty i emolienty.

Czym są humektanty?

Humektanty to substancje higroskopijne, o dużej zdolności wiązania wody. Dzielimy je na:

• Małocząsteczkowe: kwas PCA, mleczan sodu, mocznik (skł. NMF), glikol propylenowy, gliceryna, kwas mlekowy.
• Wielkocząsteczkowe: kwas hialuronowy, kolagen, sorbitol.

Małocząsteczkowe ze względu na swój rozmiar wnikają w stratum corneum, a wielkocząsteczkowe działają na powierzchni skóry, gdzie tworzą delikatny film.

Jak działają emolienty?

Stosowanie substancji higroskopijnych zmiękcza naskórek, nie wpływa natomiast na jego jędrność, dopiero dodatek substancji wbudowujących się w fazę lipidową cementu stabilizuje poziom nawodnienia. Do tego niezbędne są emolienty.

Emolienty to grupa substancji dających okluzję, hamujących “ucieczkę” wody ze skóry. Okluzja ciągła tworzy nieprzepuszczalny film na skórze, hamuje TEWL, ale jednocześnie wywołuje zmiany w syntezie lipidów i zaburzenia keratynizacji. Okluzja nieciągła tworzy film, który tylko częściowo hamuje odparowywanie wody z naskórka, ale nie zaburza keratynizacji ani powstawania lipidów.

Emolienty dzielą się na tłuste (“rich”) i suche. Emolienty tłuste charakteryzują się dużą masą cząsteczkową i długimi, nasyconymi łańcuchami alifatycznymi. Dają wyczuwalne, ciężkie, tłuste warstwy okluzyjne i powodują błyszczenie skóry. Do emolientów tłustych należą: parafina, lanolina, wazelina i stałe woski. Suche emolienty natomiast zawierają wiązania nienasycone, układy rozgałęzionych łańcuchów alkilowych i polarne grupy funkcyjne. Dają lekkie, słabo wyczuwalne, nietłuste warstwy okluzyjne. Dobrze się rozsmarowują i nie powodują błyszczenia skóry. Należą do nich izoparafiny i ciekłe woski.

Czytaj także: Antyoksydanty w kosmetykach jako podstawa pielęgnacji.