Newsletter
Aptekarz Polski
Archiwum
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • EKSPERCISprawdź
  • SZKOLENIAWeź udział
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • WYWIADYPrzeczytaj
  • EKSPERCISprawdź
  • SZKOLENIAWeź udział
  • PODCASTYPosłuchaj
  • WIDEOObejrzyj
  • WYWIADYPrzeczytaj
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Aptekarz Polski
Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
Strona główna Historia farmacji

Szkoła polskiej farmacji. Uczeni i ich dzieła. Prof. dr hab. chem. mgr farm. Maria Szmytówna (1903 – 1986).

Redakcja Aptekarza PolskiegoAutorRedakcja Aptekarza Polskiego
01/01/2017
Szkoła polskiej farmacji. Uczeni i ich dzieła. Prof. dr hab. chem. mgr farm. Maria Szmytówna (1903 – 1986).

szmytownaJej prace miały charakter praktyczny, gdyż przyczyniły się do lepszego wykorzystania wód leczniczych i bo­rowin w lecznictwie uzdrowiskowym. Do dzisiaj podkreśla się szczególną osobo­wość prof. Szmytówny: jej otwartość, serdeczność i poczucie humoru w kontaktach zawodowych i prywatnych.

Urodziła się 26 marca 1903 roku w Jacewie koło Inowrocławia, jako córka Stani­sława Szmyta, urzędnika gospodarczego i Heleny z domu Retz. Świadectwo doj­rzałości wraz z dyplomem nauczycielki licealnej uzyskała w 1924 roku w Wyższym Liceum im. Dąbrówki w Poznaniu, po czym pracowała w Państwowej Szkole Wy­działowej w Nakle nad Notecią. W 1926 roku rozpoczęła studia chemiczne na Wy­dziale Matematyczno – Przyrodniczym Uniwersytetu Poznańskiego (UP), utrzymu­jąc się z pracy w poznańskich szkołach i udzielanych korepetycji. Dyplom magistra filozofii w zakresie chemii uzyskała w 1932 roku na podstawie pracy pt. „Własności katalityczne żelazinów srebra”. Ze względu na panujące wówczas w Polsce bezro­bocie,  spowodowane kryzysem gospodarczym była zmuszona podjąć pracę aż w odległym Zakopanem na stanowisku chemika w Fabryce Sztucznych Wód Mineral­nych „Zdrój”. Po powrocie do Poznania w 1933 roku, otrzymała etat starszego asy­stenta, a następnie adiunkta w Katedrze Chemii Farmaceutycznej UP. Brała ak­tywny udział w pracach prowadzonych przez zespół naukowy ówczesnego kierow­nika katedry – prof. Konstantego Hrynakowskiego, dotyczących analizy termicznej równowagi faz ciekło – stałych w mieszaninach dwu- i trójskładnikowych. Wyniki tych badań miały ogromne znaczenie dla rozwoju nauk farmaceutycznych, gdyż przyczyniły się do wyjaśnienia niezgodności recepturowych i działania synergi­stycznego lub antagonistycznego leków. Do 1939 roku opracowała wraz z profesorem i innymi współpracownikami 24 oryginalne prace doświadczalne o tej tematyce, które ukazały się w czasopismach krajowych i zagranicznych. Pomyślny rozwój na­ukowy Marii Szmytówny przerwał wybuch drugiej wojny światowej.

Po rozpoczęciu działań wojennych pozostała w Poznaniu i prowadziła w Col­legium Chemicum stołówkę dla wysiedleńców potrzebujących pomocy. Poszuki­wana za tę działalność przez gestapo, wyjechała do Radomska, gdzie pozostała do końca wojny. Pracując w laboratorium Fabryki Gwoździ i Narzędzi Rolniczych „Metalurgia”, brała udział w akcjach sabotażowych w fabryce, przygotowywała leki dla partyzantów z okolicznych lasów oraz włączyła się w tajne nauczanie miej­scowej młodzieży szkolnej.

Po wyzwoleniu Poznania spod okupacji hitlerowskiej w lutym 1945 roku, jako jedna z pierwszych pracowników naukowych UP powróciła do pracy w Katedrze Chemii Farmaceutycznej i przy pomocy studentów przystąpiła do odgruzowania i odbudowy jej pomieszczeń, zniszczonych podczas walki o Poznań. Już w marcu 1945 roku zorganizowała i tymczasowo prowadziła wykłady z chemii farmaceutycznej oraz ćwiczenia z chemii analitycznej ilościowej dla studentów farmacji. W tym samym roku obroniła pracę doktorską pt. „Własności addycyjne benzenu w ukła­dach dwuskładnikowych”, przygotowaną jeszcze przed wybuchem wojny. Równo­cześnie studiowała na Wydziale Farmaceutycznym macierzystej uczelni i w 1947 roku otrzymała dyplom magistra farmacji. Zaraz po tym, z powodu problemów ze zdro­wiem, wyjechała do sanatorium w Szczawnie, gdzie zainteresowała się tworzywami uzdrowiskowymi – wodami mineralnymi i torfami leczniczymi. Ich badaniu po­święciła dalsze życie. Już w 1947 roku rozpoczęła współpracę z Laboratorium Uzdro­wiska Szczawno – Zdrój (później Centralne Laboratorium Obsługi Technicznej Uzdrowisk Dolnośląskich w Szczawnie – Zdroju). Przejęła zniszczone podczas wojny pomieszczenia poniemieckiego laboratorium i zorganizowała nowoczesną placówkę naukową. Pracowała w niej dojeżdżając z Poznania w dniach wolnych od zajęć na uczelni. Z tego okresu pochodzą jej badania nad radoczynnością wód mi­neralnych Gór Izerskich i Karkonoszy, które stanowiły podstawę przyszłej roz­prawy habilitacyjnej. W 1951 roku po przeprowadzeniu przewodu habilitacyjnego na Wydziale Farmaceutycznym Akademii Medycznej (AM) w Poznaniu, otrzymała sto­pień naukowy docenta habilitowanego z zakresu chemii farmaceutycznej. W tym samym roku została powołana na stanowisko kierownika nowo utworzonej Katedry i Zakładu Chemii Nieorganicznej i Analitycznej Wydziału Farmaceutycznego AM w Poznaniu. W 1953 roku została profesorem kontraktowym, a w 1959 roku uzyskała tytuł profesora nadzwyczajnego. Poza uczelnią współpracowała z ośrodkami naukowymi w uzdrowiskach. Kierowała pracami mającymi na celu skatalogowanie, ocenę oraz badanie wód mineralnych i peloidów. Od 1952 roku brała udział w pracach nowo po­wstałego Instytutu Balneoklimatycznego w Poznaniu, gdzie zorganizowała Zakład Badania Tworzyw Zdrojowych i prowadziła go do 1960 roku, a następnie współpraco­wała z innymi działami Instytutu pełniąc w nich funkcję konsultanta naukowego.

Prof. Maria Szmytówna przez wiele lat była niekwestionowanym autorytetem w dziedzinie balneochemii, nie tylko w kraju, ale i zagranicą. Jej prace miały charak­ter zarówno akademicki, jak i utylitarny. Wnosiły wiele nowych elementów do po­znania chemizmu tworzyw uzdrowiskowych. Były niezwykle ważne dla gospodarki tymi zasobami – pozyskiwania, przechowywania i wykorzystywania ich w lecznic­twie. Początkowo zajmowała się radoczynnością wód źródlanych, a następnie meto­dyką oznaczania pierwiastków śladowych w wodach mineralnych, leczniczych i stu­dziennych, a szczególnie fluorem oraz wyjaśnieniem jego roli i znaczenia dla orga­nizmu człowieka. Ustaliła, że źródłem uzupełnienia niedoboru fluoru w organizmie mogą być, m.in. wody fluorkowe, bogate w ten pierwiastek. Na podstawie pomiaru jodu w aerozolu morskim w różnych miejscowościach nadbałtyckich wyznaczyła prawidłowe rozmieszczenie sanatoriów dla osób u których wykryto jego niedobór. Opracowała projekt nowoczesnej klasyfikacji i nazewnictwa wód leczniczych na podstawie ich składu chemicznego. Projekt ten zyskał uznanie zarówno w Polsce, jak i za granicą. Wiele pracy włożyła w badania nowych ujęć wód i złóż torfów leczniczych, zwłaszcza na terenie Wielkopolski. Wizytowała Koszuty koło Środy Wielkopolskiej, gdzie doradzała utworzenie uzdrowiska w oparciu o solankę cieplną. Przez wiele lat prowadziła prace nad wykorzystywaniem wód termalnych w Zaniemyślu oraz wód siarczkowych w Międzychodzie. Walczyła o wykorzystanie wód termalnych w Zakopanem. Ponadto badała skład chemiczny i działanie biolo­giczne borowin, posługując się najnowocześniejszymi metodami analitycznymi. Ustaliła optymalne sposoby ich składowania, przygotowania do zabiegów i regene­racji. Prowadziła nowatorskie wówczas prace z zakresu ochrony środowiska. Pod jej kierunkiem wykonywano pomiary radioaktywności opadów atmosferycznych i wód w jeziorach oraz zapylenia powietrza w wybranych uzdrowiskach. Stwierdziła, że występujące w nich zanieczyszczenia stanowią duże zagrożenie dla naturalnych su­rowców leczniczych. Dorobek naukowy prof. Marii Szmytówny obejmuje ponad 130 publikacji w formie prac oryginalnych, opublikowanych w czasopismach polskich i zagranicznych oraz wiele artykułów poglądowych. Jest autorką lub współautorką siedmiu podręczników i skryptów akademickich. Pod jej kierownictwem i redakcją ukazał się podręcznik pt. „Balneochemia. Chemia wód mineralnych i peloidów w Polsce” (1970), który jest pierwszym tego rodzaju opracowaniem w polskim pi­śmiennictwie balneologicznym. Na jej dorobek składa się również współudział w opracowaniu podręcznika „Balneologia kliniczna” (1971) oraz autorstwo podręcz­nika „Chemia nieorganiczna”. Aktywnie uczestniczyła w wielu kongresach, zjaz­dach i sympozjach – krajowych i zagranicznych, m.in.: w Międzynarodowym Kon­gresie Chemii Stosowanej (Rzym 1938), Międzynarodowym Sympozjum Bal­neotechnicznym (Warszawa 1967), Międzynarodowym Kongresie Biometeorologicz­nym (Montreux 1969).

szmytowna3
Strona tytułowa podręcznika „Chemia nieorganiczna”, autorstwa Marii Szmy­tówny, PZWL 1977, ss. 385.
szmytowna2
Strona tytu­łowa podręcznika „Obliczenia chemiczne dla farmaceutów”, autorstwa Marii Szmytówny, Jerzego Latour, Jana Męczyńskiego, wyd. 3, PZWL 1970, ss. 132.

Prof. M. Szmytówna ogromną wagę przywiązywała do rozwoju własnego, ale rów­nież do rozwoju młodej kadry naukowej. I tak zagadnienia balneochemii stały się wiodącym kierunkiem badań w zespole jej współpracowników i uczniów w Ka­tedrze Chemii Nieorganicznej i Analitycznej poznańskiej uczelni. Zawsze życzliwa, słu­żyła radą i pomocą w realizacji programu badań. Pod jej kierunkiem wykonano osiem doktoratów, patronowała trzem habilitacjom. Kierowana przez nią Katedra szybko stała się głównym ośrodkiem badań wód i peloidów w powojennej Polsce, a prof. Szmytównę uznano twórczynią poznańskiej szkoły balneochemii. Z dużym zaangażowaniem zajmowała się dokształcaniem lekarzy uzdrowiskowych. Brała czynny udział w ich szkoleniach na specjalistycznych kursach, a także wygłaszała dodatkowo wykłady w uzdrowiskach. Wiele czasu poświęcała studentom, rozbu­dzając ich zainteresowania zagadnieniami chemii nieorganicznej, a przede wszyst­kim balneochemią na fakultatywnych seminariach lub podczas pracy w chemicznym kole naukowym, które zorganizowała i prowadziła przez wiele lat. Inspirowała te­matykę wielu prac magisterskich z zakresu chemii nieorganicznej i analitycznej. Utrzymywała ścisłe kontakty ze szkolnictwem średnim. Od 1969 roku pełniła funkcję przewodniczącej Komitetu Okręgowego Olimpiad Chemicznych przy Kuratorium Okręgu Szkolnego w Poznaniu; w jej rękach spoczywała organizacja wyższych eta­pów olimpiad i merytoryczna opieka nad ich przebiegiem. Systematycznie współ­pracowała z młodzieżowymi kołami chemicznymi w blisko 10 liceach ogólnokształ­cących w Poznaniu.

Jako ekspert w dziedzinie balneochemii, w 1960 roku została mianowana człon­kiem Rady Nadzorczej ds. Uzdrowisk przy Ministrze Zdrowia. Równocześnie peł­niła funkcję konsultanta w Centralnym Zarządzie Uzdrowisk w Warszawie i była członkiem Rady Naukowej Instytutu Balneoklimatycznego w Poznaniu. Od 1978 roku pracowała w Komisji Nauk Chemicznych, działającej przy Oddziale Poznańskim Polskiej Akademii Nauk. Prof. M. Szmytówna dostrzegała ogromną rolę towarzystw naukowych w krzewieniu wiedzy chemicznej i farmaceutycznej, toteż uczestniczyła w pracach wielu z nich. Od 1951 roku wchodziła w poczet członków Polskiego Towa­rzystwa Przyjaciół Nauk w którym pełniła kolejno funkcję sekretarza (1952 – 1956) i wiceprzewodniczącej Komisji Matematyczno – Przyrodniczej (1956 – 1966). Była przewodniczącą Oddziału Poznańskiego Polskiego Towarzystwa Chemicznego (1964 – 1970), przewodniczącą Oddziału Poznańskiego Polskiego Towarzystwa Balneolo­gii, Bioklimatologii i Medycyny Fizykalnej (PTBBiMF) oraz członkiem honorowym tego Towarzystwa. Wchodziła w skład  Komitetu Redakcyjnego organu prasowego PTBBiMF – kwartalnika „Balneologia Polska”. Brała udział w pracach Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego, Polskiego Towarzystwa Hydrobiologicznego, Pol­skiego Towarzystwa Badań Radiacyjnych. Była członkiem Międzynarodowego To­warzystwa Hydrobiologii Lekarskiej (International Society of Medical Hydrology).

Praca twórcza była pasją prof. Marii Szmytówny, a nauka przyjemnością. Ce­chy te zaowocowały zarówno osiągnięciami naukowymi, jak również gronem odda­nych jej współpracowników i uczniów. We wspomnieniach prof. Janiny Grochma­lickiej-Mikołajczyk i prof. Teresy Gierlach-Hładoń: „Prof. dr Maria Szmytówna była człowiekiem o niezwykłej, niepowtarzalnej osobowości. Zawsze przyjazna lu­dziom, otwarta na wszystkich i wszystko, pomagała potrzebującym… Otoczona była gronem przyjaciół w różnym wieku, których fascynowała błyskotliwość Jej umysłu, serdeczność i poczucie humoru”. Prof. Marek Simon, dawny student pani profesor, pamięta ją tak: „Specyfiką Wydziału Farmaceutycznego była i jest nadal wyjątkowo rozbudowana edukacja z zakresu chemii. Przedmiot ten wspomina się głównie przez charyzmatyczną osobowość, jaką była prof. Maria Szmytówna, która wchodziła na salę Hrynakowskiego w asyście kilku asystentów, wspierając się na dwóch laskach, a my witaliśmy ją na stojąco”. Doc. Aleksander Drygas przytaczając w swoim fe­lietonie sentencję, że nie tytuł przed nazwiskiem ma budzić szacunek, ale samo nazwisko, uzupełnił ją o swoją refleksję: „Niby racja, pod warunkiem wszakże, że nazwisko będzie kojarzone z czymś naprawdę wielkim, szlachetnym i budzącym szacunek. W tym kontekście przypominała mi się moja ukochana pani profesor doktor Maria Szmytówna… Wszelkie dokumenty, pisma, nasze świadectwa z kolo­kwium podpisywała krótko: Szmytówna. I wszyscy wiedzieli o kogo chodzi!”

dr n. farm. Katarzyna Hanisz

 

Piśmiennictwo:

  1. Maria Szmytówna: Poznańska balneochemia. Wstęp i dobór tekstów Janina Grochmalicka – Mikołajczyk i Teresa Gierlach – Hładoń. Poznań 2007, s. 9 – 20 (wstęp).
  2. Janina Grochmalicka – Mikołajczyk: Sesja naukowa poświęcona pamięci prof. dr Marii Szmytównej. „Farmacja Polska”, T. 53, 1997, nr 5, s. 229 – 231.
  3. Jan Pawlaczyk: Prof. dr hab. Maria Szmytówna. „Farmacja Polska”, T. 43, 1987, nr 9, s. 552 – 553.
  4. Aleksandra Smoczkiewiczowa, Janina Grochmalicka – Mikołajczyk, Teresa La­tour: Wodolecznictwo, balneoterapia i balneochemia w Poznaniu. „Kronika Miasta Poznania”, R. 66, 1998, nr 4, s. 294 – 305.
  5. Anita Magowska: Bohaterki farmaceutycznego zawodu. „Czasopismo Aptekar­skie”, vol. XVIII, 2011, nr 3 (207), s. 28 – 30.
  6. Jarosław Matysiak: Materiały Marii Szmytówny (1903 – 1986). Inwentarz – Ar­chiwum PAN Oddz. W Poznaniu, archpan.poznan.pl/wp-con­tent/uploads/2015/11/Kopia-Materiały-Marii-Szmytówny-1903-1986-P.III-159.pdf  
  7. Aleksander Drygas: O tytułomanii inaczej, www.swiat-zdrowia.pl/artykuly/o-tytulomanii-inaczej
  8. Marek Simon: Pamiętam, jak dziś…, „Gazeta Studentów Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu”, nr 81, czerwiec 2005, s. 6 – 7.
Tagi: aptekarskie tradycje
UdostępnijPodziel się
Redakcja Aptekarza Polskiego

Redakcja Aptekarza Polskiego

Powiązane artykuły

Cenne eksponaty z kolekcji płk. mgr farm. Henryka Czyża trafiły do Muzeum Farmacji w Łodzi

Cenne eksponaty z kolekcji płk. mgr farm. Henryka Czyża trafiły do Muzeum Farmacji w Łodzi
AutorAnna Drzewoska

Muzeum Farmacji im. Prof. J. Muszyńskiego w Łodzi wzbogaciło się o kilka cennych eksponatów przekazanych w darze przez płk. mgr...

Czytaj więcej

Prometeusz farmacji zrodził się w laboratorium aptecznym (1853) w Polsce: I. Łukasiewicz 1822/2022

Prometeusz farmacji zrodził się w laboratorium aptecznym (1853) w Polsce: I. Łukasiewicz 1822/2022
AutorPiotr Włodek Górskii1 others

Dyskurs recenzyjny 'Pamiętnika z XXIX Sympozjum Historii Farmacji (XXIX-SHF), Płock 2020. 'Laboratorium fabryczne kolebką przemysłu farmaceutycznego' pod redakcją Lidii Marii...

Czytaj więcej
Następny wpis
Apteczna historia fluoru.

Apteczna historia fluoru.

Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego Najnowsze wydanie Aptekarza Polskiego

Przeczytaj również

Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 198 (176e)

Skonsultujmy się z… lekarzem Medycyny Stylu Życia [WYWIAD]

Skonsultujmy się z… lekarzem Medycyny Stylu Życia [WYWIAD]

Dziurawiec: nowe wskazanie terapeutyczne oraz dłuższa lista przeciwwskazań

Dziurawiec: nowe wskazanie terapeutyczne oraz dłuższa lista przeciwwskazań

Dwa ważne wyróżnienia dla prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej Elżbiety Piotrowskiej-Rutkowskiej

Dwa ważne wyróżnienia dla prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej Elżbiety Piotrowskiej-Rutkowskiej

Razem idziemy dalej – farmaceuci przed wyjazdem na staż do Hiszpanii [WYWIAD]

Razem idziemy dalej – farmaceuci przed wyjazdem na staż do Hiszpanii [WYWIAD]

Facebook

  • Kontakt
  • Dla reklamodawców
  • Dla autorów
  • Regulamin serwisu
Aptekarz Polski. Pismo Naczelnej Izby Aptekarskiej

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Brak wyników
Zobacz wszystkie wyniki
  • Najnowsze e-wydanie Aptekarza Polskiego – 196 (174e)
  • Aktualności
  • Wiedza
  • Trendy
  • Farmacja szpitalna
  • Aptekarz Polski

Redakcja korzysta z zasobów: Canva.com, Pixabay.com

Cześć!
Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do regulaminu serwisu.
Rezygnuję
Cześć!
Dostęp do serwisu aptekarzpolski.pl przeznaczony jest dla farmaceutów oraz osób uprawnionych do wystawiania recept lub prowadzących obrót produktami leczniczymi.
W związku z odwiedzaniem witryny www.aptekarzpolski.pl przetwarzamy Twój adres IP, pliki cookies oraz dane na temat aktywności i urządzeń użytkownika. Jeżeli dane te pozwalają zidentyfikować Twoją tożsamość, wówczas będą traktowane jako dane osobowe zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 2016/679 (RODO). Jeśli chcesz zapoznać się z informacjami dotyczącymi zasad przetwarzania Twoich danych osobowych, prosimy o przejście do regulaminu serwisu.
Rezygnuję
Jak pomóc Ukrainie?
SPRAWDŹ
Jak pomóc Ukrainie?
SPRAWDŹ
Ta strona używa plików cookies. Pozostając na tej stronie zgadzasz się na ich użycie. ☒ Zgadzam się