Trudno w krótkim omówieniu poddać analizie przebieg przygotowania adepta sztuki farmaceutycznej na przestrzeni dziejów, niemniej jednak w ciągu ostatniego ćwierć tysiąclecia nastąpiła zmiana radykalna, od kształcenia czeladniczego u boku mistrza do edukacji akademickiej, na najwyższym poziomie, porównywalnym do najwyższych osiągnięć naukowych. A jednak związek między uczniem a mistrzem wyraźnie widoczny był na kolejnym, Corocznym Przeglądzie Prac Magisterskich z zakresu Historii Farmacji, którego XII edycja odbyła się 12 stycznia bieżącego roku w Warszawie.
Przegląd ten, z punktu widzenia farmaceuty, utożsamiającego się z pokoleniami aptekarzy, stawiającymi perfekcyjne przygotowanie preparatów leczniczych, stosowanych w wielu niedomaganiach zdrowotnych ponad codzienną, rutynową pracę zawodową, jest zawsze ciekawy, ponieważ daje możliwość zapoznania się z zainteresowaniami młodych ludzi, którzy nie odcinają swej przyszłości od korzeni zawodu. Tak też było podczas ostatniego przeglądu. Do oceny grona naukowego, w skład którego wchodzili profesor dr hab. Halina Lichocka, Kierownik Zakładu Historii Nauk Ścisłych, Przyrodniczych i Techniki Polskiej Akademii Nauk, dr hab. Anna Trojanowska, prof. PAN – Instytut Historii Nauki PAN oraz Honorowy Przewodniczący Zespołu Sekcji Historii Farmacji PTFarm. dr Jan Majewski, przedstawiono trzy prace magisterskie, które powstały w 2017 r. na Wydziałach Farmaceutycznych w Bydgoszczy i Wrocławiu. Dwie z nich przedstawiały przebieg “zakorzeniania się” na ziemiach polskich, idei szczepień profilaktycznych, przeciwko ospie prawdziwej i gruźlicy. Trzecia praca omawiała historię wprowadzania do praktyki lekarskiej leków przeciwdepresyjnych na przestrzeni dziejów.
Idea zapobiegania chorobom, przede wszystkim tym, które zagrażały dużym populacjom, została wprowadzana już w starożytnych Chinach. Taką, niejako modelową, chorobą wirusową, była ospa, która przynosiła nie tylko przypadki śmiertelne, ale również inne niepożądane skutki (chociażby oszpecenie), co skłaniało do poszukiwania zabezpieczeń. Obydwie prace, w zasadniczej części odnosiły się do początku szczepień ochronnych, wprowadzanych z niemałym trudem w końcu XVIII wieku przez lekarza angielskiego, Edwarda Jennera. Wiedza o szczepieniach ochronnych rozprzestrzeniona w krajach europejskich, a następnie na terenie wszystkich kontynentów sprawiła, że Światowa Organizacja Zdrowia uznała ospę prawdziwą za chorobę eradykowaną w 1980 r. Autorki podkreśliły też rolę polskiego lekarza z przełomu XVIII i XIX w., Augusta Hiacynta Dziarkowskiego w propagowaniu takich szczepień w Polsce. Praca z wrocławskiego ośrodka dała dodatkowo porównanie historii zapoczątkowania szczepień ochronnych przeciw dwóm niebezpiecznym chorobom, ospie prawdziwej, i coraz bardziej rozprzestrzeniającej się na terenie industrializowanych w XIX wieku miast – gruźlicy. Odkrywcą czynnika (prątka gruźlicy), przyczyniającego się do zachorowania na tę niebezpieczną chorobę, był Robert Koch. On też poszukiwał szczepionki i odkrył tzw. tuberkulinę, nad którą badania rozszerzył i nadał nazwę Odo Bujwid, polski bakteriolog. Polskim również akcentem w życiu R. Kocha, była jego praca zawodowa w Wolsztynie, gdzie dzisiaj jest muzeum poświęcone temu badaczowi.
Trzecia praca prezentowała chronologię odkrywanych i sukcesywnie wprowadzanych do praktyki lekarskiej preparatów wykorzystywanych do leczenia, a może tylko do łagodzenia objawów depresji, choroby znanej od wieków, a wielokrotnie lekceważonej, chociaż przyczyniającej wielu cierpień chorym.
Wszystkie trzy prace były bardzo ciekawe i ciekawie przygotowane do prezentacji, gratulacje należą się opiekunom naukowym młodych magistrów. Przedstawienie ich treści nastąpiło w obecności członków Zespołu Sekcji Historii Farmacji, czyli osób, które zajmują się dziejami zawodu, niejako na co dzień. Z punktu widzenia historyków, mających wiedzę o całości przebiegu procesów historycznych, należy podziwiać pewność, z jaką przygotowane założenia prac zostały zademonstrowane. Gdyby młode farmaceutki w dalszym ciągu swej kariery zawodowej, rozwijały zainteresowania historyczne, można byłoby z optymizmem patrzeć na perspektywy zawodu, który inspirację przyszłości czerpie z jego przeszłości.
- Dominika Żmich Szczepienia przeciw ospie wczoraj i dziś (opiekun naukowy prof. dr hab. Walentyna Korpalska Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Wydział Farmaceutyczny Collegium Medicum im. L. Rydygiera Bydgoszcz).
- Daria Klabun Rozwój farmakoterapii w leczeniu depresji (opiekun naukowy prof. dr hab. Walentyna Korpalska Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Wydział Farmaceutyczny Collegium Medicum im. L. Rydygiera Bydgoszcz).
- Anna Adamowicz Szczepienia przeciw ospie prawdziwej i przeciw gruźlicy w opiniach lekarzy polskich w świetle wybranych tytułów polskiego czasopiśmiennictwa lekarskiego 1800-1900 (opiekun naukowy prof, dr hab. Bożena Płonka-Syroka Zakład Humanistycznych Nauk Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Analityki Medycznej Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich Wrocław).
Uczestniczki Przeglądu, za swój wysiłek zostały wynagrodzone wieloma wydawnictwami z zakresu historii farmacji, których sponsorami byli Muzeum Farmacji w Krakowie, Polska Grupa Farmaceutyczna oraz Wydawnictwo Kontekst z Poznania a także Kalendarzami na rok 2018, wydanymi przez “Farmapres”.
Organizatorami Przeglądu byli: Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne Zespół Sekcji Historii Farmacji oraz Instytut Historii Nauki im. Ludwika i Aleksandra Birkenmajerów Polska Akademia Nauk.
dr Lidia Maria Czyż
