Kolejne województwa i miasta w Polsce wprowadzają dla swoich mieszkańców bezpłatne szczepienia przeciw meningokokom typu B. Meningokoki to groźne bakterie wywołujące sepsę i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych[1]. Najczęściej chorują najmłodsi. Obecnie profilaktyka zakażeń meningokokowych nie jest wpisana do Programu Szczepień Ochronnych jako obowiązkowa, jednak szczepienia dostępne w ramach programów samorządowych cieszą się dużą popularnością.
Według informacji Samorządu Województwa Mazowieckiego, już we wrześniu rodzice dzieci z Mazowsza będą mogli zgłaszać się do wybranych podmiotów leczniczych, aby skorzystać z programu polityki zdrowotnej szczepień przeciw meningokokom typu B. Program jest przeznaczony dla maluchów w wieku od 3 miesięcy do 3 lat, które obecnie uczęszczają do żłobka, klubu dziecięcego lub wkrótce będą uczęszczać. Na jego trzyletnią realizację Zarząd Województwa Mazowieckiego przeznaczył 3 mln zł[2]. Mazowsze, po Zachodniopomorskim, jest drugim województwem w kraju pod względem liczby przypadków zakażeń meningokokami wśród najmłodszych dzieci do 1. roku życia[15].
W Szczecinie zapisy do udziału w bezpłatnym programie szczepień przeciw meningokokom typu B ruszyły pod koniec grudnia ubiegłego roku, a już w połowie stycznia zarejestrowanych było ponad 200 dzieci na 300 dostępnych miejsc[3]. – Program pt. „Dziecko-Profilaktyka- Środowisko” finansowany przez gminę i miasto Szczecin skierowany jest do dzieci od 2. do 6. roku życia, w tzw. wieku żłobkowo-przedszkolnym, bo to właśnie maluchy uczęszczające do placówek opiekuńczych są szczególnie narażone na zakażenie meningokokami – wyjaśnia prof. Beata Karakiewicz, dziekan Wydziału Nauk o Zdrowiu Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie i kierownik Samodzielnego Publicznego ZOZ Szkół Wyższych, gdzie realizowane są szczepienia. – Zainteresowanie nimi wśród rodziców małych dzieci jest bardzo duże, w związku z czym będziemy starali się o kontynuację programu w kolejnym roku – mówi prof. Karakiewicz.
Programy prowadzone od kilku lat
Dzięki programom polityki zdrowotnej realizowanym przez jednostki samorządu terytorialnego, mieszkańcy kilku gmin już od kilku lat mogą korzystać z bezpłatnej profilaktyki przed meningokokami typu B.
Jedną z pierwszych była gmina Gołdap w województwie warmińsko-mazurskim. Program był reakcją na wydarzenia z 2016 roku, kiedy u trójki dzieci z Gołdapi doszło do błyskawicznego rozwoju inwazyjnej choroby meningokokowej. Tylko jedno z nich udało się uratować, dwójka zmarła[4]. W pierwszej kolejności sfinansowano szczepienia dzieciom urodzonym w 2017 roku. Programem objęte są maluchy do 4. roku życia[5].
Seria kilku przypadków sepsy meningokokowej w Świętokrzyskim Centrum Pediatrii, w tym jeden zakończony zgonem, było bezpośrednią przyczyną rozszerzenia programu samorządowego o meningokoki typu B w Kielcach[6]. Działa on od 2018 roku i jest przeznaczony dla dzieci do 2. roku życia[7].
W tym samym roku program został uruchomiony w wiejskiej gminie Rudziniec, w województwie śląskim. Jest adresowany do wszystkich nowonarodzonych dzieci, czyli ok. 100 osób rocznie[8]. Podobnie jak w innej, niewielkiej gminie Grębocice na Dolnym Śląsku, gdzie szczepienia te są realizowane od trzech lat w ramach programu „Becikowe po Grębocicku”[9].
Kroki w kierunku uruchomienia bezpłatnych szczepień przeciw meningokokom typu B podejmują kolejne miasta i regiony. W marcu pozytywną opinię prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji otrzymał „Program polityki zdrowotnej dotyczący profilaktyki zakażeń meningokokowych w Małopolsce na lata 2020-2027”. Zgodnie z założeniami, ma w nim wziąć udział ok. 1500 dzieci rocznie. W pierwszej kolejności
w Małopolsce uodpornione zostaną dzieci do 2. roku życia oraz nastolatki w wieku 14-18 lat (w tym wieku jest drugi, niższy szczyt zachorowań[15]), stale przebywające w placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz w rodzinnych domach dziecka[10]. W dalszej kolejności zaszczepione mają zostać dzieci uczęszczające do żłobków, a następnie pozostałe dzieci z danego rocznika.
Wyszczepialność na poziomie 80 proc.
Samorządowcy przyznają, że jednym z powodów finansowania szczepień z lokalnego budżetu są ograniczone możliwości ekonomiczne rodziców.22 Obecnie jest ona zalecana i nie jest refundowana przez NFZ18. Z tego względu samorządowe programy szczepień cieszą się popularnością – średnio korzysta z nich 80 proc. grupy docelowej[11].
Potwierdza to badanie opinii przeprowadzone w 2019 roku przez Instytut Kantar wśród młodych matek[12]. Zaledwie co dziesiąta zadeklarowała, że zaszczepiła dziecko przeciw meningokokom. Gdyby szczepienie było bezpłatne, zainteresowanych jego wykonaniem byłoby 65 proc. mam.
Dla kogo profilaktyka
Meningokoki uchodzą za jedne z najgroźniejszych bakterii, jakie mogą zaatakować człowieka[13]. Mogą wywołać inwazyjną chorobę meningokokową (IChM) przebiegającą pod postacią sepsy i/lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych[1]. Choroba rozwija się błyskawicznie i w ciągu zaledwie 24 godzin może doprowadzić do śmierci[14]. Nawet co piąty chory umiera[15], i nawet co piąty ma trwałe następstwa[16]. Niestety, IChM najczęściej dotyka dzieci w wieku do 5 lat, przy czym szczyt zachorowań przypada w 1. roku życia[15]. Co roku w Polsce zgłaszanych jest ok. 200 przypadków choroby[17].
Według obowiązującego Programu Szczepień Ochronnych, profilaktyka zakażeń meningokokowych jest zalecana, a więc odpłatna[18]. Dostępne szczepienia umożliwiają ochronę przed kilkoma najczęstszymi typami meningokoków (A, B, C, W, Y)[19]. Przy czymw Polsce za największą liczbę zakażeń[7] – zarówno w całym społeczeństwie (66 proc.), jak i w grupie dzieci do 1. roku życia (75 proc.) – odpowiada typ B. Dlatego, według ekspertów[20], dzieci w Polsce powinny być w pierwszej kolejności szczepione przeciw meningokokom typu B. Szczepienie to można rozpocząć już od ukończenia 2. miesiąca życia[21].
Informacja prasowa
Referencje:
[1] Siewert B., Stryczyńska-Kazubska J., Wysocki J, Pediatria po Dyplomie, Medical Tribune Polska, czerwiec 2017
[2] https://www.mazovia.pl/aktualnosci/art,8035,program-szczepien-przeciwko-meningokokom-na-mazowszu.html (dostęp: maj 2020)
[3] https://bipold.aotm.gov.pl/assets/files/oopz/2019/OP-0061-2019.pdf, (dostęp: luty 2020)
[4] https://www.goldap.info/goldap/18801-meningokoki-w-natarciu (dostęp: styczeń 2020)
[5] http://www.goldap.pl/pl/229/22385/goldap-zaszczepi-dzieci-przeciwko-meningokokom.html (dostęp: luty, 2020)
[6] http://www.radio.kielce.pl/pl/post-69329 (dostęp: luty 2020)
[7] http://www.rynekzdrowia.pl/Serwis-Szczepienia/Kielce-miasto-planuje-rozszerzenia-programu-szczepien-przeciwko-meningokokom,183050,1018.html (dostęp: luty 2020)
[8] http://www.biuletyn.net/nt-bin/_private/rudziniec/12758.pdf (dostęp: luty 2020)
[9] https://e-legnickie.pl/wiadomosci-z-regionu/polkowice/27879-mcz-realizuje-becikowe-po-grebocicku (dostęp: luty 2020)
[10] http://bipold.aotm.gov.pl/assets/files/oopz/2020/OP-0014-2020.pdf (dostęp: maj 2020)
[11] https://bipold.aotm.gov.pl/assets/files/oopz/2018/OP-0029-2018.pdf (dostęp: luty 2020)
[12] Raport z badania: Szczepienia dziecięce. Postawy i stosowanie przez kobiety w ciąży i młode matki. Dostęp na: https://pl.gsk.com/media/877045/mb_tracking_matek_040719.pdf
[13] Konior R., Szczepienia przeciwko meningokokom [w:] Inwazyjna Choroba Meningokokowa, PZWL, Warszawa 2016
[14] WHO, „Health topics: Meningitis, http://www.who.int/topics/meningitis/en/ (dostęp: luty 2017)
[15] Raport KOROUN, Inwazyjna Choroba Meningokokowa w Polsce, 2018, dostęp na: http://koroun.nil.gov.pl/wp-content/uploads/2019/05/ICHM2018.pdf (dostęp: luty 2017)
[16] WHO, „Health topics: Meningitis, http://www.who.int/topics/meningitis/en/
[17] https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/meningokoki/4/#jak-wiele-zakazen-meningokokowych-wystepuje-w-polsce (dostęp: maj 2020)
[18] Program Szczepień Ochronnych na rok 2020, dostęp na: http://dziennikmz.mz.gov.pl/api/DUM_MZ/2019/87/journal/5727 (dostęp: styczeń 2020)
[19] Skoczyńska A, Kuch A, Waśko I et al. Inwazyjna choroba meningokokowa u chorych poniżej 20. roku życia w Polsce w latach 2009-2011. Pediatr Pol 2012; 87: 438-443.
[20] Wysocki J., Inwazyjna Choroba Meningokokowa – w pytaniach i odpowiedziach [w:]Praktyka Lekarska, styczeń 2016 (126)
[21] Czajka et al. Profilaktyka inwazyjnej choroby meningokokowej [w:] Medycyna Praktyczna wydanie specjalne, 2017
