Lato, wakacje, relaks, zabawa i… owady!

Kto z nas nie tęskni za ciepłymi, letnimi wieczorami na świeżym powietrzu? Chyba nie ma osoby, dla której czas spędzony w taki sposób nie byłby atrakcyjny. Niestety, to co miłe i przyjemne dla nas, jest także kuszące dla otaczających nas owadów. Rozwój ewolucyjny sprawił, że tak liczne w okresie wiosny i lata owady to dla nas nierzadko spory problem. Zwłaszcza jeśli stanowimy dla nich źródło pokarmu bądź zagrożenie…

Nadchodzi lato – raj dla owadów

Ciepłe miesiące w ciągu roku to przeważnie okres obfitego wylęgu przeróżnych owadów.

Kontakt większości z nich z człowiekiem wiąże się bardzo często z nieprzyjemnym ukąszeniem, bądź użądleniem. W naszych szerokościach geograficznych największy problem stanowią zwykle pszczoły, osy, komary i meszki [1,2]. Szczególnie niebezpieczne (zwłaszcza dla osób uczulonych) są pszczoły – obdarzone specjalnym żądłem, służącym do obrony [3,4]. Nieco mniej niebezpieczne są osy, jednak one po użądleniu nie umierają, przez co mogą żądlić wielokrotnie [5].

Komary i meszki (choć z założenia dużo mniej groźne) to grupa owadów, która w okresie letnim (zwłaszcza przy dużej wilgotności) jest najbardziej uciążliwa dla człowieka. Wystarczy wspomnieć, że samych komarów jest w naszym kraju blisko 50 gatunków [6]. Ukąszenia komarów nie są zbyt bolesne, jednakże mogą wywoływać uciążliwe swędzenie w okolicach ukłucia [2,6]. Zwłaszcza, jeśli mieliśmy kontakt z wieloma komarami jednocześnie.

Dlaczego miejsca po ukąszeniach i ugryzieniach owadów swędzą?

Czynnikami sprawczymi wszelkich niepożądanych reakcji naszego organizmu po kontakcie z owadami są ich wydzieliny: jad w przypadku pszczół i os, a także ślina w kontekście komarów i meszek [1,3,5].

Jad pszczeli zawiera wiele związków toksycznych. Poza występującymi w największej ilości melityną i fosfolipazą A2 zawiera histaminę i peptyd degranulujący komórki tuczne (MCD) [3,5]. To głównie za jego sprawą dochodzi do indukcji syntezy i wydzielania w organizmie ludzkim histaminy – a to właśnie jej „zawdzięczamy” większość nieprzyjemnych objawów [3,5].

W przypadku komarów związkami o najsilniejszych właściwościach immunizacyjnych i prozapalnych są apyraza i hydrolaza glikozylowa, zawarte w ślinie tych owadów [1,2]. To głównie za ich sprawą dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych i uwalniania mediatorów zapalenia – wraz z histaminą.

Histamina ⟶ swędzenie ⟶ lek przeciwhistaminowy

Biorąc pod uwagę mechanizm powstawania reakcji uczuleniowej i zapalnej, w wyniku ukąszenia owadów można przyjąć, że inicjatorem dolegliwości jest właśnie histamina. To za jej sprawą zwiększa się przepuszczalność i średnica naczyń [7]. Uważana jest za mediatora odczynu alergicznego i zapalnego. W wyniku jej oddziaływania dochodzi w miejscu ukąszenia/użądlenia do rozwoju:

• obrzęku;
• rumienia;
• świądu;
• bólu [2,3,6].

Logicznym zatem wydaje się postępowanie przeciwhistaminowe dla łagodzenia skutków ukąszeń owadów. Obecnie dużą popularnością cieszą się leki przeciwhistaminowe II generacji. Są one szczególnie przydatne w kontekście typowych schorzeń o podłożu alergicznym (jak np. ANN – alergiczny nieżyt nosa). Niemniej jednak przy skórnych odczynach alergicznych niezwykle przydatny okazuje się fakt oddziaływania leków I generacji (w tym miejscowych) na różne receptory (nie tylko H1) [8]. Co dodatkowo ważne – leki tego typu (jak np. maleinian dimetyndenu) sprawdzają się także w łagodzeniu świądu towarzyszącego też innym reakcjom skórnym, jak chociażby pokrzywce, oparzeniom słonecznym czy niewielkim oparzeniom skóry [9].

Maleinian dimetyndenu – składnik leków, które warto mieć w domowej apteczce

Dimetynden to przedstawiciel miejscowych i doustnych leków przeciwhistaminowych [9]. Jako antagonista receptorów histaminowych H1 łagodzi objawy wywoływane przez działanie histaminy. W wyniku jego oddziaływania dochodzi do zmniejszenia obrzęku i silnego ograniczenia swędzenia w miejscu ukąszenia. Zastosowanie miejscowe dimetyndenu jest o tyle korzystne, że zakończenia nerwowe odpowiedzialne za swędzenie, zlokalizowane są zwykle powierzchniowo pod skórą, dzięki czemu terapia miejscowa może być niezwykle efektywna [10].

W aptece maleinian dimetyndenu do stosowania na skórę znaleźć możemy chociażby w preparacie Fenistil żel. Produkt ten przeznaczony jest do stosowania w przypadku świądu towarzyszącego:

• dermatozom;
• pokrzywce;
• ukąszeniom owadów;
• oparzeniom słonecznym;
• powierzchownym oparzeniom skóry [9].

Zastosowany na skórę zmniejsza obrzęk, działa silnie przeciwświądowo i łagodzi podrażnienia skóry [9]. Może być zatem szczególnie przydatny w okresie wiosenno-letnim, kiedy to problemy skórne stanowią dość częsty problem wśród pacjentów. Aby dowiedzieć się więcej nt. zastosowań Fenistilu, warto odwiedzić stronę www.fenistil.pl.

Literatura:

1. Insect bite reactions, Sanjay Singh, Baldeep Kaur Mann, Indian Journal of Dermatology, Venerology, and Leprology, March-April 2013, Vol 79, Issue 2
2. Alergia na owady niebłonkoskrzydłe, Krzysztof Buczyłko, Emilia Majsiak, Aneta Wagner, Alergia Astma Immunologia 2015, 20(3): 170-177
3. Bee updated: current knowledge on bee venom and bee envenoming therapy, Manuela B. Pucca, Felipe A. Cerni, Isadora S. Oliveira, Timothy P. Jenkins, Lidia Argemi, Christoffer V. Sorensen, Shirin Ahmadi, Jose E. Barbosa, Andreas H. Laustsen, Front. Immunol. 10:2090., 2019
4. Insect bites, Jane Wilcock, Clare Etherington, Kamila Hawthorne, Graham Brown, BMJ 2020;370:m2856
5. Ocena czynników ryzyka występowania reakcji alergicznych po użądleniu przez pszczołę u pszczelarzy i ich rodzin – rozprawa doktorska, Joanna Matysiak, Klinika Pneumonologii, Alergologii Dziecięcej i Immunologii Klinicznej Szpitala Klinicznego im. K. Jonschera w Poznaniu, Poznań 2012
6. Nadmierne reakcje miejscowe po ukąszeniu przez komary – jak diagnozować i leczyć?, Małgorzata Piechota, Wioletta Zagórska, Pediatria po Dyplomie, 2015, 04
7. Anafilaksja – rozpoznawanie i leczenie w praktyce lekarskiej, Patrycja Lachowska-Kotowska, Anna Grzywa-Celińska, Andrzej Prystupa, Michał Kotowski, Rafał Celiński, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2013, Tom 19, Nr 2, 99-102
8. Leki przeciwhistaminowe w alergicznych chorobach skóry, Marta Woźniak-Wakuluk, Roman Nowicki, Forum Medycyny Rodzinnej 2008, tom 2, nr 4, 298-301
9. Charakterystyka Produktu Leczniczego Fenistil
10. Efficacy of topical dimetindene in experimentally induced pruritus and weal and flare reactions, L.R. Lever, S.Hill, P.J.Dykes, R.Marks, Skin Pharmacol 1991;4:109-112

Fenistil, 1 mg/g, żel 

1 g żelu zawiera 1mg dimetyndenu maleinianu (Dimetindeni maleas).
Substancje pomocnicze o znanym działaniu: glikol propylenowy, benzalkoniowy chlorek. 
1 g żelu zawiera 150 mg glikolu propylenowego i 0,050 mg benzalkoniowego chlorku. 

Wskazania do stosowania

Świąd towarzyszący dermatozom, pokrzywce, ukąszeniom owadów, oparzeniom słonecznym, powierzchownym oparzeniom skóry (pierwszego stopnia). 

Dawkowanie i sposób podawania

Stosować 2 do 4 razy na dobę, nanosząc cienką warstwę żelu na zmienioną chorobowo i swędzącą powierzchnię skóry.  
Jeżeli po upływie 2 dni stosowania produktu leczniczego u dzieci i 7 dni u dorosłych nie nastąpiła poprawa lub pacjent czuje się gorzej, należy skontaktować się z lekarzem. 
W przypadkach szczególnie nasilonego świądu lub znacznego uszkodzenia skóry leczenie miejscowe preparatem Fenistil w postaci żelu powinno być uzupełnione stosowaniem dimetyndenu maleinianu  w postaci doustnej. 
Sposób podawania: podanie na skórę. 

Przeciwwskazania

Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. 
Oparzenia drugiego i trzeciego stopnia. 

Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania

W przypadku stosowania żelu Fenistil na rozległą powierzchnię skóry, należy unikać ekspozycji miejsc nim pokrytych na działanie promieni słonecznych. 
Unikać stosowania u małych dzieci na duże obszary skóry, szczególnie w przypadkach zranień, stanów zapalnych skóry.  
Produkt leczniczy należy przechowywać w miejscu niewidocznym i niedostępnym dla dzieci. 

Informacje dotyczące składników pomocniczych: 

Produkt leczniczy Fenistil zawiera 0,050 mg benzalkoniowego chlorku w każdym gramie żelu.
Benzalkoniowy chlorek może podrażniać skórę. Nie stosować na błonę śluzową. 
Kobiety karmiące piersią nie powinny stosować tego produktu leczniczego na skórę piersi, gdyż może on zostać spożyty przez dziecko z mlekiem matki. 
Produkt leczniczy Fenistil zawiera 150 mg glikolu propylenowego w każdym gramie żelu. 
Glikol propylenowy może powodować podrażnienie skóry. 
Z powodu zawartości glikolu propylenowego produktu leczniczego nie należy stosować na otwarte rany lub duże powierzchnie zranionej lub uszkodzonej skóry (np. oparzonej) bez konsultacji z lekarzem lub farmaceutą. 

Działania niepożądane

Najczęściej obserwowane działania niepożądane podczas stosowania produktu to łagodne i przemijające reakcje skórne w miejscu aplikacji. Na podstawie dostępnych danych częstość występowania niżej wymienionych działań niepożądanych nie może być określona. 

Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej:
Działanie niepożądane: suchość skóry, uczucie pieczenia skóry, alergiczne zapalenie skóry. 
Częstość: nieznana 

OTC – Lek wydawany bez recepty 
Pozwolenie Prezesa URPLWMiPB nr R/2078  

Podmiot odpowiedzialny:  

GlaxoSmithKline Consumer Healthcare Sp. z o.o 
v.VI.2022