Kamienie cystynowe
Powstawanie kamieni cystynowych wiąże się ze zjawiskiem cystynurii, czyli zwiększonego wydalania aminokwasów wraz z moczem, w tym cystyny. Głównym działaniem u osób z cystynurią jest zniwelowanie ryzyka powstawania kamieni, co możliwe jest do osiągnięcia poprzez zmniejszenie stężenia cystyny oraz poprawę jej rozpuszczalności. Pacjentom, u których stwierdzono cystynurię, zaleca się przyjmowanie dużej ilości płynów, w objętości pozwalającej uzyskać ponad 3 litry moczu na dobę, w celu zwiększenia rozpuszczalności cysteiny. Na zmniejszenie wydalania cysteiny może również wpłynąć ograniczenie spożywania sodu oraz białka.
W sytuacji gdy wspomniane metody są niewystarczające, można rozważyć wdrożenie odpowiedniej farmakoterapii. W tym celu stosowane są preparaty powodujące alkalizację moczu bądź leki tworzące kompleksy z cystyną wykazujące się lepszą rozpuszczalnością, takie jak związki tiolowe (D-penicylamina, tiopronina – niedostępna w Polsce) [13, 14].
Jak leczyć kamicę nerkową?
Leczenie kamicy nerkowej można podzielić na dwa sposoby, a mianowicie metodę nieinwazyjną oraz inwazyjną [4].
W przypadku metod nieinwazyjnych wyróżnia się terapię, w ramach której zaleca się pacjentowi spożywanie dużej ilości płynów, co może umożliwić pozbycie się kamieni podczas oddawania moczu. Do nieinwazyjnych metod zalicza się także terapię z wykorzystaniem leków takich jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), które zmniejszą odczuwany ból przez pacjenta i zniwelują stan zapalny oraz alfa-blokery wpływające na rozluźnienie mięśni moczowodu, co jest korzystnym zjawiskiem podczas wędrówki kamieni [4].
Inwazyjne sposoby leczenia kamicy nerkowej wiążą się zabiegami chirurgicznymi. Do tej grupy metod zalicza się operacyjne usunięcie kamieni, a także litotrypsję pozaustrojową, nefrolitotrypsję przezskórną oraz litotrypsję ureterorenoskopową. Metoda inwazyjna stosowana jest w przypadkach, gdy kamień wciąż powiększa swoje rozmiary, jest na tyle duży, że nie ma możliwości, aby został on z organizmu wydalony wraz z moczem, wywołuje u pacjenta silny ból, bądź przyczynia się do wystąpienia infekcji lub uszkodzenia nerek na skutek zatrzymywania przepływu moczu [1, 4].
W celu uśmierzenia bólu u pacjenta z kolką nerkową stosowane są substancje o działaniu przeciwbólowym. W zależności od natężenia bólu stosowane są niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen, ketoprofen) lub opioidy (tramadol, morfina). Można także zastosować leki działające rozkurczająco na mięśnie gładkie. Preparaty zawierające w swoim składzie chlorowodorek drotaweryny w roli substancji leczniczej mogą wpłynąć na stany skurczowe mięśni gładkich dróg moczowych będących następstwem kamicy nerkowej, przynosząc ulgę pacjentowi. Hioscyna również jest substancją leczniczą, która może zniwelować bólowe dolegliwości odczuwane na skutek stanów skurczowych układu moczowego np. podczas ataku kolki nerkowej [15-17].
Czytaj także: “Piekący problem” – zakażenia układu moczowego.
Preparaty OTC znajdujące zastosowanie w terapii kamicy nerkowej
Na rynku farmaceutycznym występuje wiele preparatów dostępnych bez recepty stosowanych jako środki moczopędne, które mają na celu profilaktykę kamicy dróg moczowych. Mogą wspomagać leczenie pacjenta, przede wszystkim w przypadku pojawienia się drobnych złogów, czyli tak zwanego „piasku w nerkach”. Dostępne są w różnych postaciach farmaceutycznych, w tym między innymi w postaci doustnej pasty zawierającej w swoim składzie zagęszczony wyciąg z nasion fasoli indyjskiej (Dolichosi biflorum seminis extractum). U osób dorosłych zaleca się rozpuścić 5 gramów takiej pasty w około 100 ml przegotowanej wody i tak sporządzony roztwór należy pić 3 razy dziennie [18].
Kolejną często wybieraną przez pacjentów postacią leku dostępną bez recepty są tabletki o łagodnym działaniu moczopędnym, które mogą być stosowane pomocniczo w przypadku zakażeń układu moczowego oraz kamicy dróg moczowych. Zawierają w swoim składzie między innymi wyciągi z liści brzozy, naowocni fasoli, liści borówki brusznicy, korzenia pietruszki oraz ziela rumianku [19].
W przypadku preparatów o statusie OTC o wymienionych składach należy pamiętać, że ich skuteczność bazuje na długim okresie stosowania przez pacjenta. Istotną rolę pełni także w trakcie kuracji spożywanie dużej ilości płynów. Woda jest nieodłącznym elementem składającym się na efektywność terapii.
Pomocniczo, pacjentom ze wspomnianym „piaskiem nerkowym” można zaproponować krople doustne lub kapsułki miękkie zawierające w składzie alfa- oraz beta-pinenum, Camphenum, Cineolum, Fenchonum, Borneolum oraz Anetholum w roli substancji czynnych. Mają one na celu ułatwienie rozpadu oraz usunięcie drobnych złogów kamieni nerkowych. Jednak nie jest to preparat przeznaczony dla osób, u których występuje ostra kolka nerkowa, bezmocz lub zakażenie dróg moczowych o ciężkim przebiegu [20].
Czytaj także: Zdrowotna interpretacja analizy moczu.
Podsumowanie
Pamiętajmy, że gdy u osoby z kamicą nerkową występuje gorączka wraz z objawami zakażenia układu moczowego, skąpomocz czy bezmocz, gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi skutków w postaci ustąpienia bólu, pojawiły się nudności oraz wymioty lub gdy złóg cechuje się rozmiarem 5 lub więcej milimetrów, to bezwzględnie należy zgłosić się na pilną konsultację urologiczną [1].
Absolutnie nie należy lekceważyć objawów kamicy nerkowej i stosować się do zaleceń lekarza oraz przestrzegać ustalonego sposobu leczenia. Warto również pamiętać o istotnej roli nawyków żywieniowych, a także pilnować, aby w ciągu doby przyjmować odpowiednią ilość płynów.
Piśmiennictwo:
- [1] Gajewski, P. (2020). Interna Szczeklika: mały podręcznik 2020/2021.
- [2] Han, H., Segal, A. M., Seifter, J. L., & Dwyer, J. T. (2015). Nutritional management of kidney stones (nephrolithiasis). Clinical nutrition research, 4(3), 137-152.
- [3] Fontenelle, L. F., & Sarti, T. D. (2019). Kidney stones: Treatment and prevention. American family physician, 99(8), 490-496.
- [4] Das, P., Gupta, G., Velu, V., Awasthi, R., Dua, K., & Malipeddi, H. (2017). Formation of struvite urinary stones and approaches towards the inhibition—A review. Biomedicine & Pharmacotherapy, 96, 361-370.
- [5] Penniston, K. L., & Nakada, S. Y. (2018). Updates in the metabolic management of calcium stones. Current Urology Reports, 19(6), 1-11.
- [6] Tawil, R. E., & Bachir, Z. (2019). Basics of Kidney Stones: Dietary Risk Factors of Kidney Stones. In Nutritional and Medical Management of Kidney Stones (pp. 53-59). Humana, Cham.
- [7] Ma, Q., Fang, L., Su, R., Ma, L., Xie, G., & Cheng, Y. (2018). Uric acid stones, clinical manifestations and therapeutic considerations. Postgraduate medical journal, 94(1114), 458-462.
- [8] Heilberg, I. P. (2016). Treatment of patients with uric acid stones. Urolithiasis, 44(1), 57-63.
- [9] Zisman, A. L. (2017). Effectiveness of treatment modalities on kidney stone recurrence. Clinical Journal of the American Society of Nephrology, 12(10), 1699-1708.
- [10] Iqbal, M. W., Shin, R. H., Youssef, R. F., Kaplan, A. G., Cabrera, F. J., Hanna, J., … & Lipkin, M. E. (2017). Should metabolic evaluation be performed in patients with struvite stones?. Urolithiasis, 45(2), 185-192.
- [11] Flannigan, R. K., Battison, A., De, S., Humphreys, M. R., Bader, M., Lellig, E., … & Lange, D. (2018). Evaluating factors that dictate struvite stone composition: a multi-institutional clinical experience from the EDGE Research Consortium. Canadian Urological Association Journal, 12(4), 131.
- [12] Karki, N., & Leslie, S. W. (2022). Struvite And Triple Phosphate Renal Calculi. StatPearls [Internet].
- [13] Moussa, M., Papatsoris, A. G., Abou Chakra, M., & Moussa, Y. (2020). Update on cystine stones: current and future concepts in treatment. Intractable & Rare Diseases Research, 9(2), 71-78.
- [14] Andreassen, K. H., Pedersen, K. V., Osther, S. S., Jung, H. U., Lildal, S. K., & Osther, P. J. S. (2016). How should patients with cystine stone disease be evaluated and treated in the twenty-first century?. Urolithiasis, 44(1), 65-76.
- [15] Alizadeh, R., & Aghsaie Fard, Z. (2019). Renal impairment and analgesia: from effectiveness to adverse effects. Journal of cellular physiology, 234(10), 17205-17211.
- [16] charakterystyka produktu leczniczego – No-Spa 40 mg tabletki.
- [17] charakterystyka produktu leczniczego – Scopolan, 10 mg, tabletki drażowane.
- [18] charakterystyka produktu leczniczego – Debelizyna 3,27 g/5 g, pasta doustna.
- [19] charakterystyka produktu leczniczego – Urosept, tabletki drażowane.
- [20] charakterystyka produktu leczniczego – Rowatinex, krople doustne, kapsułki miękkie.