Innowacyjna terapia gruźlicy wielolekoopornej na nowej liście leków refundowanych

Gruźlica jest aktualnie drugą pod względem częstości występowania po COVID 19 śmiertelną chorobą zakaźną^[1]! W samym tylko 2020 roku spowodowała śmierć ponad 1,5 mln osób, a szacuje się, że na całym świecie zachorowało na nią 10 mln osób.^[2] Decyzją Ministerstwa Zdrowia, od 1 września br. lek na gruźlicę wielolekooporną oraz gruźlicę o rozszerzonej lekooporności – Dovprela® (pretomanidum), znalazł się na liście leków refundowanych, w ramach funduszu medycznego (Technologii Lekowej o Wysokim Poziomie Innowacyjności). Wpis na listę leków refundowanych umożliwi skuteczne dotarcie do pacjentów zmagających się z tą groźną odmianą gruźlicy i stanowi kluczowe narzędzie dla realizacji strategii poprawy zdrowotności Polaków oraz zwalczania gruźlicy na świecie.

Sytuacja w Europie

W Unii Europejskiej/Europejskim Obszarze Gospodarczym (UE/EOG) gruźlica nadal pozostaje poważnym wyzwaniem dla zdrowia publicznego. W 2019 roku, którego dotyczą najbardziej aktualne dane, wykryto prawie 50 000 przypadków, ale według Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ang. European Centre for Disease Prevention and Control, ECDC) tylko w dwóch trzecich z tych przypadków stwierdzono pomyślny wynik leczenia.^[3] Stale rośnie liczba przypadków form gruźlicyopornych na leki pierwszego wyboru, tj. gruźlicy wielolekooporna (typ MDR) oraz gruźlicy o rozszerzonej oporności na leki (typ XDR) – W UE/EOG jedynie 46,8% i 34,9% przypadków odpowiednio gruźlicy typu MDR i XDR jest skutecznie leczonych.^[4]

Czy gruźlica nadal stanowi poważne globalne wyzwanie dla zdrowia publicznego?

Gruźlica jest drugą co do częstości występowania zakaźną chorobą śmiertelną po COVID-19^[5]! W samym tylko roku 2020 spowodowała ona śmierć ponad 1,5 mln osób (to więcej niż HIV/AIDS), a szacuje się, że na całym świecie zachorowało na nią około 10 mln osób.^[6] Gruźlica jest ponadto wiodącą przyczyną zgonu osób zarażonych HIV i chorych na AIDS^[7] i może odpowiadać za co najmniej 1 na 3 zgony z powodu oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe rocznie.^[8]

Czym jest gruźlica lekooporna?

Gruźlica lekooporna występuje wtedy, gdy zakażenie gruźlicą nie reaguje na leki pierwszego wyboru w wyniku zakażenia prątkami już opornymi na te leki lub kiedy oporność rozwija się na skutek niewłaściwie prowadzonej terapii Ze względu na naturalną umiejętność prątków gruźlicy do spontanicznej modyfikacji oraz specyfikę samej terapii, tj. jej czas i złożoność postępowania (stosowanie czterech leków dziennie stosowanych przez 6-9 miesięcy), a także problemy związane z dostępnością tego leczenia, dalszy postęp lekooporności jest niestety trudny do zatrzymania. Po rozwinięciu się gruźlicy lekoopornej, może ona przenosić się bezpośrednio pomiędzy chorymi poprzez transmisję drogą kropelkową. Coraz bardziej naglące jest udoskonalania aktualnych zasad postępowania i rozwój nowych terapii. e . Krótsze, prostsze i skuteczniejsze metody leczenia, o ile będą odpowiednio wdrażane i realizowane, mogą przyczynić się do kontroli i pokonania gruźlicy lekoopornej.^[9]

Gruźlica wielolekooporna (typ MDR) i o rozszerzonej oporności na leki (typ XDR) to postacie choroby wywoływane przez prątki, które nie reagują na leki przeciwgruźlicze pierwszego wyboru oraz na co najmniej trzy leki drugiej linii. W związku z tym, stosowane obecnie leczenie polega na stosowaniu skomplikowanych schematów składających się z wielu różnych leków, które mogą być przyjmowane przez okres od dziewięciu miesięcy do dwóch lat. Pacjenci mogą przyjmować nawet 20 tabletek dziennie, co powoduje liczne skutki uboczne i co również często stanowi znaczne obciążenie finansowe dla budżetu domowego.^[10]

Informacje na temat leku Dovprela® (pretomanid)

Dovprela® (pretomanid) jest lekiem zatwierdzonym do stosowania u dorosłych z wysoce oporną gruźlicą płuc.^[11] Jest nową substancją chemiczną i należy do klasy związków chemicznych znanych jako nitroimidazooksazyny. Jest on wskazany w leczeniu gruźlicy płuc o rozszerzonej oporności na leczenie (XDR), nietolerującej leczenia lub niewrażliwej na leczenie wielolekoopornej gruźlicy typu MDR, w skojarzeniu z bedakiliną  i linezolidem jako część schematu „BPaL”.^[12] Schemat ten stanowi pierwszą opcję terapeutyczną w gruźlicy wielolekoopornej i poszerzonej lekooporności stosowaną doustnie stosowanym, trwającym 6 miesięcy.

W 2002r. Stowarzyszenie TB Alliance rozpoczęło opracowywanie przedkliniczne leku Dovprela® (pretomanid) i od tego czasu badało ten produkt w 20 badaniach klinicznych w 14 krajach, jako lek samodzielny lub w połączeniu z innymi lekami przeciwgruźliczymi.

W 2019 r. firma Viatris i organizacja TB Alliance ogłosiły podjęcie globalnej współpracy w celu dostępności pretomanidu na całym świecie.^[13] TB Alliance udzieliło Viatris licencji na produkcję i wprowadzenie pretomanidu w leczeniu gruźlicy wielolekoopornej (MDR), nietolerującej leczenia lub nie reagującej na leczenie.

Pretomanid jest obecnie stosowany w kilkunastu krajach na całym świecie, w tym w badaniach naukowych i programach warunkowego dostępu na Ukrainie i w Tadżykistanie. Oczekuje się, że wkrótce rozpoczną się programy w Nigerii, RPA i innych krajach.^[14]

W 2020 roku Europejska Agencja Leków zatwierdziła lek Dovprela (pretomanid)^[15] do stosowania jako część schematu skojarzonego w leczeniu dorosłych chorych na gruźlicę płuc o rozszerzonej oporności na leki (XDR), nietolerującą leczenia lub niereagującą na leczenie wielolekooporną gruźlicę typu MDR.

Pozytywna decyzja polskiego Ministerstwa Zdrowia wprowadzająca refundację i tym samym zwiększająca dostęp do leczenia gruźlicy, to bardzo ważna i dobra zmiana, która wpłynie na zaspokojenie potrzeb tego obszaru zdrowotnego.

Informacja prasowa

• [1] WHO Tuberculosis Key Facts, z dnia 14 października 2020 r. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tuberculosis 
• [2] WHO Tuberculosis Key Facts, z dnia 14 października 2020 r.  https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tuberculosis
• [3] European Centre for Disease Prevention and Control/WHO Regional Office for Europe. Tuberculosis surveillance and monitoring in Europe September 2021 – 2019 data; full data here
• [4] European Centre for Disease Prevention and Control/WHO Regional Office for Europe. Tuberculosis surveillance and monitoring in Europe September 2021 – 2019 data; full data here; page 5
• [5] WHO Tuberculosis Key Facts, z dnia 14 października 2020 r. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tuberculosis 
• [6] WHO Tuberculosis Key Facts, z dnia 14 października 2020 r.  https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tuberculosis
• [7] UNAIDS: http://www.unaids.org/en/topic/tuberculosis
• [8] https://www.who.int/antimicrobial-resistance/interagency-coordination-group/IACG_final_report_EN.pdf?ua=1 page 1 and https://www.who.int/news/item/29-04-2019-new-report-calls-for-urgent-action-to-avert-antimicrobial-resistance-crisis
• [9] https://www.tballiance.org/sites/default/files/assets/DR-TB_Factsheet.pdf
• [10] MSF: https://www.msf.org/tuberculosis / Deadly-DR TB
• [11] Highly resistant means extensively drug-resistant (XDR) or treatment-intolerant/non responding (TI/NR) to regimens against multidrug-resistant (MDR) TB.
• [12] Bedaquiline + Dovprela (pretomanid)  + Linezolid, TB Alliance https://www.tballiance.org/portfolio/regimen/bpal
• [13] https://www.tballiance.org/news/tb-alliance-and-mylan-announce-global-collaboration-commercialize-investigational-drug
• [14] W oparciu o dane wewnętrzne
• [15] https://www.ema.europa.eu/en/medicines/human/EPAR/Dovprela (pretomanid) -fgk