Adherencja terapeutyczna kluczowym elementem nowoczesnej polityki zdrowotnej

• W ramach obchodów pierwszego Światowego Dnia Adherence odbyła się ogólnopolska konferencja poświęcona jednemu z największych wyzwań współczesnej medycyny – nieprzestrzeganiu zaleceń lekarskich.
• O skali problemu świadczą konkretne liczby: 200 000 Europejczyków umiera każdego roku z powodu nieprzestrzegania zaleceń lekarskich.
• Nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich (non-adherence) kosztuje na całym świecie ok. 290 mld dolarów rocznie. W Europie eksperci koszt ten szacują na około 125 mld euro.
  W Polsce na 6 miliardów złotych.
• Powstaje Koalicja na rzecz poprawy przestrzegania zaleceń lekarskich (adherence).
• Czy zdecydujemy się w prosty sposób sięgnąć po olbrzymi potencjał jaki tkwi w przestrzeganiu przez pacjentów zaleceń lekarskich?
• Blisko 25% pacjentów z nowozdiagnozowanym nadciśnieniem tętniczym nie wykupuje pierwszej recepty. Po roku z terapii rezygnuje z terapii około połowa badanych.
• Eksperci, decydenci i przedstawiciele organizacji pacjenckich podkreślili pilną potrzebę wdrożenia systemowych rozwiązań, które poprawią skuteczność terapii i zoptymalizują koszty ochrony zdrowia. Europa już dostrzegła znaczenie tego problemu – Polska, wykorzystując swoją prezydencję w Radzie UE, ma szansę aktywnie uczestniczyć w kształtowaniu nowoczesnej polityki zdrowotnej, w której adherencja stanie się jednym z priorytetów. Wnioski wypracowane podczas konferencji i warsztatów, z udziałem kluczowych interesariuszy systemu ochrony zdrowia, posłużą do dalszych analiz i mają szansę stać się punktem wyjścia do zainicjowania prac legislacyjnych nad wypracowaniem skutecznych rozwiązań zwiększających przestrzeganie zaleceń lekarskich. Problem dotyczy praktycznie wszystkich dziedzin medycyny.

W czwartek na stadionie PGE Narodowy odbyła się konferencja pt. „Adherencja terapeutyczna w przewlekłych chorobach cywilizacyjnych. Poprawa rokowania pacjentów i optymalizacja kosztów ochrony zdrowia dzięki odblokowaniu potencjału profilaktyki”. Wydarzenie zostało zorganizowane z okazji pierwszego na świecie Dnia Adherence, obchodzonego 27 marca, zainicjowanego przez World Heart Federation.

Wydarzenie, zorganizowane przez Uniwersytet Medyczny w Lublinie oraz Instytut Zdrowia ThinkTank, zgromadziło kluczowych interesariuszy systemu ochrony zdrowia, w tym przedstawicieli administracji publicznej, ekspertów ds. polityki zdrowotnej, profesjonalistów medycznych, przedstawicieli środowiska akademickiego oraz organizacji pacjenckich.

Konferencja odbyła się pod patronatem honorowym Senackiej Komisji Zdrowia oraz Polskiej Prezydencji w Radzie UE, a jego merytorycznymi partnerami były czołowe towarzystwa naukowe: Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego, Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, Polskie Towarzystwo Psychiatryczne i Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne. W ramach wydarzenia odbyły się liczne wystąpienia ekspertów, debaty oraz warsztaty tematyczne.

Adherencja terapeutyczna jako wyzwanie systemowe

„To wyzwanie, które wykracza poza kwestie zdrowotne czy społeczne, stając się również istotną kwestią systemową. W obliczu rosnącej liczby pacjentów z przewlekłymi chorobami cywilizacyjnymi, skuteczne zarządzanie adherencją staje się kluczowym elementem w poprawie jakości życia chorych oraz w optymalizacji kosztów opieki zdrowotnej. Wsłuchujemy się w głosy ekspertów i dlatego chcemy powołać w Ministerstwie zespół zajmujący się tematem adherence. Trzeba podejść do tego zagadnienia systemowo, opracowując kompleksowe rozwiązania, które pozwolą odblokować pełny potencjał profilaktyki i terapii, a także umożliwią skuteczne wspieranie pacjentów w przestrzeganiu zaleceń lekarzy” – podkreślił minister Marek Kos Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Zdrowia.

Edukacja i profilaktyka kluczem do poprawy adherencji

Podczas konferencji szczególnie podkreślano, że edukacja zdrowotna oraz profilaktyka stanowią fundament skutecznego zarządzania przewlekłymi chorobami cywilizacyjnymi. Temat ten nabiera szczególnego znaczenia w kontekście ogłoszonego przez Senat 2025 roku jako Roku Edukacji Zdrowotnej i Profilaktyki. Skuteczna edukacja oraz wczesna interwencja to kluczowe elementy poprawy adherencji terapeutycznej, co przekłada się zarówno na jakość życia pacjentów, jak i na efektywność systemu ochrony zdrowia. W trakcie jednej z dyskusji poświęconych tym zagadnieniom głos zabrała dr Beata Małecka-Libera, przewodnicząca Senackiej Komisji Zdrowia, która podkreśla znaczenie tych działań w kontekście zarówno krajowym, jak i europejskim:

„Adherencja terapeutyczna w chorobach przewlekłych to jeden z częściej podejmowanych tematów zdrowotnych w ostatnich miesiącach w Unii Europejskiej. Dlatego też cieszę się, że dyskutujemy o tym również w Polsce. Wspólnie z partnerami z innych państw Unii Europejskiej musimy podjąć zdecydowane kroki w zakresie profilaktyki oraz edukacji zdrowotnej, aby poprawić przestrzeganie terapii przez pacjentów. Podczas niedawnego posiedzenia Senackiej Komisji Zdrowia, eksperci zwrócili uwagę na istotny wpływ adherencji na osiąganie celów terapeutycznych, a w konsekwencji efektywność leczenia w wielu chorobach, zwłaszcza w przypadkach chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy czy chorób psychicznych. Mam nadzieję, że w ramach polskiej prezydencji w UE, podczas majowego spotkania w parlamencie poświęconego problemom zdrowia, będziemy również dyskutować o intensyfikacji działań na rzecz poprawy adherencji, co pozwoli nie tylko na lepsze wyniki leczenia, ale także na zmniejszenie kosztów opieki zdrowotnej w skali całej Europy.”

fot. 1. Aleksandra Kurowska / 2. Olga Sierpniowska

Doświadczenia innych krajów

Istotnym punktem konferencji było omówienie skutecznych rozwiązań wdrożonych w innych krajach europejskich. Prof. Michel Burnier z Lausanne University Hospital zaprezentował model opieki zespołowej jako kluczowy element poprawy adherencji, natomiast prof. Anna Vachulova, wiceprezes Słowackiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, przedstawiła projekt CHARTER wdrożony na Słowacji, który przyczynił się do istotnej poprawy kontroli nadciśnienia tętniczego i wpłynął na redukcję powikłań sercowo-naczyniowych. Pani Profesor podkreślała znaczenie włączenia wielu środowisk m.in. farmaceutów w pomoc pacjentom.  

W dyskusji eksperci przywołali także przykład Portugalii, w której 30 lat temu zaledwie 4% pacjentów uzyskiwało kontrolę ciśnienia tętniczego. Dzięki wprowadzonym zmianom systemowym i priorytetyzacji adherencji, dzisiaj kraj ten jest liderem w kontroli nadciśnienia tętniczego, która sięga tam już 70%. A co najistotniejsze uzyskano istotną redukcję powikłań sercowo-naczyniowych.

Prof. Krzysztof Narkiewicz hipertensjolog, kierownik Katedry i Kliniki Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego, równie mocno podkreślał potencjał współpracy międzynarodowej i korzystania z doświadczeń innych krajów:

„Kluczowe jest czerpanie z rozwiązań wdrożonych w innych krajach – Portugalia, która miała kiedyś najgorszą kontrolę ciśnienia tętniczego w Europie, stworzyła szeroką koalicję środowisk medycznych, naukowych i administracyjnych, dzięki czemu znacząco poprawiła kontrolę nadciśnienia i zmniejszyła liczbę udarów. To dowód, że wspólne działania, angażujące różne grupy interesariuszy, przynoszą wymierne korzyści. Dziś, w wyjątkowym momencie polskiej prezydencji w UE, mamy szansę podjąć podobne inicjatywy, wzmacniając edukację, profilaktykę oraz systemowe rozwiązania na rzecz lepszej adherencji. Tylko współpraca w szerokiej koalicji – z udziałem środowisk medycznych, naukowych, administracyjnych oraz pacjentów – zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym, może prowadzić do trwałych zmian i skutecznej poprawy jakości opieki zdrowotnej.”

Pacjent w centrum uwagi

Podczas konferencji istotny głos zabrali przedstawiciele organizacji pacjentów, którzy aktywnie uczestniczyli w debatach poświęconych psychologicznym aspektom adherencji oraz współodpowiedzialności wszystkich interesariuszy za poprawę przestrzegania terapii.

„Jako przedstawicielka organizacji pacjentów, chciałabym podkreślić, że my, jako pacjenci doskonale zdajemy sobie sprawę, iż nie zawsze ściśle przestrzegamy zaleceń lekarskich. Kluczowe jest jednak, aby to w gabinecie, poprzez otwarty dialog z lekarzem, wspólnie pracować nad skuteczniejszym zarządzaniem terapią. Adherencja to nie tylko kwestia dyscypliny, ale również zrozumienia, motywacji i aktywnego uczestnictwa w leczeniu. Pacjent i lekarz, działając jak partnerzy, zespół, mogą znaleźć najlepsze rozwiązania, które realnie poprawią skuteczność terapii chorób przewlekłych. To wyzwanie wymagające zaangażowania i współodpowiedzialności obu stron” – powiedziała Magdalena Kołodziej, prezes Fundacji My Pacjenci.

Praktyczne podejście do poprawy adherencji

Uczestnicy konferencji mieli okazję wziąć udział w interaktywnych warsztatach, w trakcie których dyskutowano nad możliwymi rozwiązaniami systemowymi w zakresie poprawy świadomości i motywacji pacjentów, umiejętności komunikacyjnych lekarzy i innych profesjonalistów medycznych, zachęt dla lekarzy za efekty leczenia, a także działań wykorzystujących potencjał farmaceutów oraz narzędzi digitalowych, w tym e-recept.

„Jednym z najważniejszych wyzwań, przed którymi stoi współczesna medycyna, jest skuteczne zarządzanie adherencją terapeutyczną. Troska o edukację przyszłych pokoleń lekarzy w zakresie przestrzegania zaleceń terapeutycznych przez pacjentów oraz zrozumienie jej znaczenia w kontekście zdrowia publicznego jest kluczowa dla poprawy jakości opieki zdrowotnej. W naszym uniwersytecie kładziemy szczególny nacisk na kształcenie studentów w tym obszarze, ponieważ to właśnie oni będą w przyszłości odpowiadać za skuteczne wprowadzanie innowacyjnych rozwiązań w leczeniu chorób przewlekłych. Cieszę się, że w ramach warsztatów powstały tak różnorodne propozycje rozwiązań dotyczące zarówno kształcenia lekarzy, jak również innych aspektów poprawy adherencji. Do dyskusji zaprosiliśmy szerokie grono interesariuszy rynku zdrowia, ponieważ tylko uwzględniając różnorodne doświadczenia i perspektywy, możemy stworzyć rozwiązania, które skutecznie poprawią adherencję i efektywność leczenia w skali naszego kraju. To wyzwanie dla wszystkich Uczelni Medycznych. Powinniśmy precyzyjnie uczyć studentów czym jest ten problem i jak mogą z nim walczyć, przy użyciu jakich narzędzi. Szpitale Uniwersyteckie to nie tylko doskonałe miejsce do dalszego badania tych zagadnień ale również poligon stosowania konkretnych rozwiązań w praktyce.” – zaznaczył prof. Wojciech Załuska, rektor Uniwersytetu Medycznego w Lublinie, Przewodniczący Konferencji Rektorów Akademickich Uczelni Medycznych.

Zaangażowani i współodpowiedzialni za zdrowie

Nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich to główna przyczyna nieosiągania celów terapeutycznych w chorobach przewlekłych.

Czy lekarze i pacjenci na co dzień koncentrują swoją uwagę na celach terapeutycznych? Czy pacjent rozumie po co, tak naprawdę lekarz przepisał mu leki na nadciśnienie tętnicze, albo na cukrzycę? Czy dostrzega związek między tabletką, którą powinien przyjąć każdego dnia, a uniknięciem zawału, udaru, albo nawrotu depresji? Czy rozumie, że jeśli leczy się na nadciśnienie to powinien osiągnąć konkretny cel, którym jest zdefiniowana wartość ciśnienia, albo w cukrzycy konkretne stężenie cukru? Czy ma świadomość, że osiągnięcie tego celu to dla niego szansa na dłuższe, zdrowsze życie? To pytanie na które eksperci szukali odpowiedzi.

Konferencja zakończyła się apelem o dalsze zaangażowanie wszystkich interesariuszy na rzecz poprawy adherencji terapeutycznej. Eksperci zgodnie podkreślali, że wyzwanie to wymaga systemowego podejścia oraz współpracy środowiska medycznego, pacjentów i instytucji odpowiedzialnych za ochronę zdrowia. Organizatorzy wyrazili nadzieję, że temat adherencji terapeutycznej na dłużej zagości w debacie publicznej i stanie się priorytetem nowoczesnej polityki zdrowotnej w Polsce i całej Europie.

Wnioski z Konferencji zostaną przekazane wszystkim podmiotom, w tym Ministerstwu Zdrowia.

„To dopiero początek naszej drogi o zmianę tej sytuacji” – powiedział prof. Wojciech Załuska. „Jednoprocentowa poprawa adherencji to wiele milionów złotych jakie zaoszczędzimy dla innych potrzeb – to także dłuższe życie tysięcy chorych”.

Informacja prasowa