W maju 2024 r. Komisja Europejska w ramach procedury centralnej wydała 9 decyzji o dopuszczeniu do obrotu nowych produktów leczniczych przeznaczonych do stosowania u ludzi. Dotyczą one 3 nowych substancji czynnych (insulina icodec, iptakopan – oznaczony jako lek sierocy, tofersen – oznaczony jako lek sierocy) oraz 5 substancji czynnych już stosowanych w lecznictwie.
Produkty omówiono w ramach klasy ATC według WHO oraz substancji czynnej z uwzględnieniem wskazań i mechanizmu działania według Charakterystyki Produktu Leczniczego, pomijając inne szczegóły, które można znaleźć w witrynie internetowej Europejskiej Agencji Produktów Leczniczych (https://www.ema.europa.eu).
A – Przewód pokarmowy i metabolizm
A10 – Leki stosowane w cukrzycy; A10A – Insuliny i analogi insuliny; A10AE – Insuliny i analogi insuliny do wstrzyknięć, o długim czasie działania
Insulin icodec: Awiqli (Novo Nordisk) jest wskazana do leczenia cukrzycy u dorosłych.
Insulina icodec jest insuliną bazową przeznaczoną do podawania podskórnego raz w tygodniu, otrzymywaną w Saccharomyces cerevisiae w wyniku rekombinacji DNA.
Powolne i stałe działanie insuliny icodec obniżające stężenie glukozy wynika z wiązania z albuminą, a także ze zmniejszonego wiązania z receptorem insuliny jak i klirensu. Wydłużony okres półtrwania insuliny icodec wynika z magazynowania insuliny icodec w krążeniu i w przestrzeni śródmiąższowej, z której insulina icodec jest powoli i w sposób ciągły uwalniana, wiążąc się swoiście z receptorem insuliny. Kiedy insulina icodec wiąże się z ludzkimi receptorami insuliny, wywołuje takie same efekty farmakologiczne jak insulina ludzka. Głównym działaniem insuliny, w tym insuliny icodec, jest regulacja metabolizmu glukozy. Insulina i jej analogi obniżają stężenie glukozy we krwi poprzez aktywację specyficznych receptorów insuliny w celu stymulowania obwodowego wychwytu glukozy, zwłaszcza przez mięśnie szkieletowe i tkankę tłuszczową, jak również w celu hamowania wytwarzania glukozy w wątrobie. Insulina hamuje również lipolizę i proteolizę i wzmaga syntezę białek.
Siła działania analogów insulin, w tym insuliny icodec, wyrażana jest w jednostkach. Jedna (1) jednostka insuliny icodec odpowiada 1 jednostce międzynarodowej insuliny glargine (100 jednostek/ml), 1 jednostce insuliny detemir, 1 jednostce insuliny degludec lub 1 jednostce międzynarodowej insuliny ludzkiej.
C – Układ sercowo-naczyniowy
C01 – Leki stosowane w chorobach serca; C01C – Leki pobudzające pracę serca, z wyłączeniem glikozydów nasercowych; C01CA – Leki adrenergiczne i dopaminergiczne
Dopamine: Neoatricon (BrePco Biopharma) w 2 nowych dawkach pediatrycznych to aktualnie 2. zarejestrowana marka dopaminy. Do sprzedaży wprowadzono Dopaminum hydrochloricum WZF (Polpharma).
Neoatricon (BrePco Biopharma) jest wskazany w leczeniu niedociśnienia u hemodynamicznie niestabilnych noworodków, niemowląt i dzieci w wieku <18 lat.
Chlorowodorek dopaminy pobudza receptory adrenergiczne współczulnego układu nerwowego. Ma on zasadniczo bezpośrednie działanie stymulujące na receptory β1-adrenergiczne, ale wydaje się też wywierać pośredni wpływ, wynikający z uwalniania noradrenaliny z miejsc jej magazynowania. Wydaje się również, że chlorowodorek dopaminy oddziałuje na swoiste receptory dopaminergiczne w nerkowych, krezkowych, wieńcowych i śródmózgowych łożyskach naczyniowych, wywołując rozszerzenie naczyń. Chlorowodorek dopaminy ma niewielki wpływ na receptory β2-adrenergiczne albo nie ma go wcale. W większych dawkach (10–20 µg/kg mc./min) chlorowodorek dopaminy pobudza też receptory α1, co powoduje skurcz naczyń krwionośnych i wzrost obwodowego oporu naczyniowego.
L – Leki przeciwnowotworowe i wpływające na układ odpornościowy
L04/L04A – Leki hamujące układ odpornościowy; L04AJ – Inhibitory dopełniacza
Iptacopan: Fabhalta (Novartis Europharm) jest wskazany do stosowania w monoterapii u dorosłych pacjentów z napadową nocną hemoglobinurią (ang. paroxysmal nocturnal haemoglobinuria, PNH), u których występuje niedokrwistość hemolityczna.
Iptakopan jest inhibitorem proksymalnego etapu aktywacji dopełniacza, którego działanie ukierunkowane jest na czynnik B (ang. Factor B, FB) w celu selektywnego zahamowania alternatywnej drogi aktywacji dopełniacza. Zahamowanie FB w alternatywnej drodze kaskady aktywacji dopełniacza zapobiega aktywacji konwertazy C3, a następnie powstawaniu konwertazy C5 w celu kontrolowania zarówno hemolizy pozanaczyniowej (ang. extravascular haemolysis, EVH) zachodzącej za pośrednictwem C3, jak i hemolizy wewnątrznaczyniowej (ang. intravascular haemolysis, IVH) związanej z końcową fazą aktywacji dopełniacza.
Decyzją Komisji Europejskiej z 4 czerwca 2020 iptakopan został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu, a w okresie do 21 maja 2034 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
M – Układ mięśniowo-szkieletowy
M03 – Środki zwiotczające mięśnie; M03C – Środki zwiotczające mięśnie działające bezpośrednio; M03CA – Dantrolen i pochodne
Dantrolene sodium hemiheptahydrate: Agilus (Norgine) w połączeniu z odpowiednimi środkami wspomagającymi jest wskazany do stosowania w leczeniu hipertermii złośliwej u dorosłych i dzieci w każdym wieku.
Dantrolen jest środkiem zwiotczającym mięśnie szkieletowe, który wiąże się z receptorem rianodynowym 1 (ang. ryanodine receptor-1, RYR1), hamując uwalnianie wapnia z siateczki sarkoplazmatycznej (ang. sarcoplasmic reticulum, SR). Dantrolen wywiera niewielki lub zerowy wpływ na skurcz mięśnia sercowego, poza możliwym wpływem większych dawek. W przypadku dożylnego podawania wysokich dawek obserwowano przem ijający, niespójny wpływ depresyjny na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. RYR1 działa jako kanał jonów wapnia (Ca2+), który znajduje się na SR mięśnia szkieletowego i po aktywacji prowadzi do skurczu mięśni. U osób podatnych na hipertermię złośliwą aktywność RYR1 zostaje zakłócona przez czynniki wyzwalające, takie jak wziewne środki znieczulające i/lub sukcynylocholina, i nie ulega repolaryzacji, co prowadzi do nieuregulowanego uwalniania Ca2+ z SR. Konsekwentny wzrost sarkoplazmatycznych jonów Ca2+ powoduje trwały skurcz mięśni i nadmierną stymulację metabolizmu tlenowego i beztlenowego, skutkujące zwiększonym zużyciem tlenu i adenozynotrifosforanu, kwasicą metaboliczną i wytwarzaniem ciepła, co w połączeniu wywołuje stan hipermetaboliczny i prowadzi do rozwoju hipertermii. Dantrolen wiąże się z RYR1 i stabilizuje jego stan spoczynkowy, hamując w ten sposób uwalnianie jonów Ca2+ z SR i zatrzymując kaskadę metaboliczną. Leczenie dantrolenem może zadziałać tylko wtedy, gdy jony Ca2+ nie zostały jeszcze całkowicie uwolnione z SR, co oznacza, że dantrolen należy zastosować możliwie jak najwcześniej, przy odpowiednim zapewnieniu perfuzji mięśni.
M05 – Leki stosowane w chorobach kości; M05B – Leki wpływające na strukturę i mineralizację kości; M05BX – Inne leki wpływające na strukturę i mineralizację kości
Denosumab: Jubbonti (Sandoz) w ampułkostrzykawce i Wyost (Sandoz) w fiolce to leki biopodobne, odpowiednio 3. i 4. zarejestrowana marka denozumabu. Do sprzedaży wprowadzono 2 marki: od czerwca 2010 Prolia (Amgen) i od grudnia 2011 Xgeva (Amgen).
Wyost (Sandoz) jest wskazany do zapobiegania powikłaniom kostnym (ang. skeletal related event, SRE) (złamania patologiczne, konieczność napromieniania kości, ucisk rdzenia kręgowego lub konieczność wykonywania zabiegów operacyjnych kości) u dorosłych z zaawansowanym procesem nowotworowym obejmującym kości oraz w leczeniu dorosłych i młodzieży z dojrzałym układem kostnym, u których występuje nieoperacyjny guz olbrzymiokomórkowy kości lub u których zabieg chirurgiczny może spowodować ciężkie okaleczenie.
Prolia (Amgen) i Jubbonti (Sandoz) są wskazane w leczeniu osteoporozy u kobiet po menopauzie i u mężczyzn, u których występuje zwiększone ryzyko złamań. U kobiet po menopauzie denozumab znacząco zmniejsza ryzyko złamań kręgów, złamań pozakręgowych oraz złamań w obrębie stawu biodra. Preparaty wskazane są także w leczeniu utraty masy kostnej w przebiegu ablacji hormonalnej u mężczyzn z rakiem gruczołu krokowego, u których występuje zwiększone ryzyko złamań. U mężczyzn z rakiem gruczołu krokowego leczonych ablacją hormonalną denozumab znacząco zmniejsza ryzyko złamań kręgów. Ponadto leki są wskazane w leczeniu utraty masy kostnej związanej z długoterminowym układowym leczeniem glikokortykosteroidami dorosłych pacjentów, u których występuje zwiększone ryzyko złamań.
Xgeva (Amgen) jest wskazany w zapobieganiu powikłaniom kostnym (złamania patologiczne, konieczność napromieniania kości, ucisk rdzenia kręgowego lub konieczność wykonywania zabiegów operacyjnych kości) u dorosłych z zaawansowanym procesem nowotworowym obejmującym kości oraz w leczeniu dorosłych i młodzieży z dojrzałym układem kostnym, u których występuje nieoperacyjny guz olbrzymiokomórkowy kości lub u których zabieg chirurgiczny może spowodować ciężkie okaleczenie.
Denozumab jest ludzkim przeciwciałem monoklonalnym IgG2 wytwarzanym z linii komórkowych ssaków (CHO – komórki jajnika chomika chińskiego) za pomocą technologii rekombinacji DNA. Jest skierowany przeciwko oraz wiąże się z dużym powinowactwem i swoistością z RANKL (ang. Receptor Activator of Nuclear Factor NF-κB ligand), zapobiegając aktywacji jego receptora RANK (receptor aktywujący jądrowy czynnik NF-κB – ang. Receptor Activator of Nuclear Factor NF-κB) na powierzchni prekursorów osteoklastów i osteoklastów. RANKL występuje w postaci przezbłonowego lub rozpuszczalnego białka. RANKL jest konieczny do tworzenia, funkcjonowania i przeżycia osteoklastów, które są jedynym rodzajem komórek odpowiedzialnych za resorpcję kości. Nasilona aktywność osteoklastów, stymulowana przez RANKL, jest głównym mediatorem niszczenia kości w chorobie nowotworowej z przerzutami do kości i w szpiczaku plazmocytowym. Zapobieganie interakcji RANKL/RANK hamuje powstawanie, funkcjonowanie i przeżycie osteoklastów, zmniejszając w ten sposób resorpcję kości korowej i beleczkowej oraz niszczenie kości indukowane przez nowotwór. Guzy olbrzymiokomórkowe kości charakteryzują się obecnością nowotworowych komórek zrębowych wykazujących ekspresję ligandu RANK oraz podobnych do osteoklastów komórek olbrzymich wykazujących ekspresję RANK. U pacjentów z guzem olbrzymiokomórkowym kości denosumab wiąże się z ligandem RANK, w wyniku czego dochodzi do istotnej redukcji lub eliminacji komórek olbrzymich podobnych do osteoklastów. W konsekwencji ograniczona zostaje osteoliza, a proliferacyjne podścielisko guza zastępowane jest nieproliferacyjną, zróżnicowaną, gęsto utkaną nową tkanką kostną.
N – Układ nerwowy
N07/N07X/N07XX – Inne leki wpływające na układ nerwowy
Tofersen: Qalsody (Biogen) jest wskazany w leczeniu osób dorosłych ze stwardnieniem zanikowym bocznym (ang. amyotrophic lateral sclerosis, ALS) związanym z mutacją w genie dysmutazy ponadtlenkowej 1 (ang. superoxide dismutase 1, SOD1).
SOD1-ALS jest zaburzeniem dziedziczonym autosomalnie dominująco, występującym u około 2% populacji z ALS. Mutacje w genie SOD1 prowadzą do nagromadzenia toksycznej formy białka SOD1. Zidentyfikowano ponad 200 unikalnych mutacji genu SOD1 związanych z ALS, w przypadku których mediana czasu trwania choroby wynosi około 2,3 lata. Ludzki gen SOD1 koduje kluczowy enzym dimeryczny — dysmutazę ponadtlenkową miedzi/cynku (Cu/ZnSOD lub SOD1), katalizującą przekształcenie nadtlenku (O2–) w tlen (O2) i nadtlenek wodoru (H2O2). U pacjentów z SOD1-ALS mutacje w genie SOD1 prowadzą do akumulacji toksycznej postaci białka SOD1, w wyniku czego następuje uszkodzenie aksonów i neurodegeneracja. Tofersen jest antysensownym oligonukleotydem (ASO), który jest komplementarny do części nieulegającego translacji regionu 3′ (3′UTR) mRNA ludzkiego genu SOD1 i wiąże się z mRNA przez parowanie zasad zgodnie z modelem Watsona-Cricka (hybrydyzacja). Hybrydyzacja tofersenu z pokrewnym mRNA skutkuje degradacją mRNA genu SOD1 za pośrednictwem rybonukleazy-H (RNase-H), co zmniejsza ilość syntezowanego białka SOD1.
Decyzją Komisji Europejskiej z 29 sierpnia 2016 tofersen został oznaczony jako sierocy produkt leczniczy w podanym wskazaniu, a w okresie do 3 czerwca 2034 ma zagwarantowaną 10‑letnią wyłączność rynkową.
R – Układ oddechowy
R03 – Leki stosowane w obturacyjnych chorobach dróg oddechowych; R03D/R03DX – Inne leki do stosowania ogólnego w obturacyjnych chorobach dróg oddechowych
Omalizumab: Omlyclo (Celltrion) to lek biopodobny, 2. zarejestrowana marka omalizumabu. Do sprzedaży od października 2005 wprowadzono lek oryginalny Xolair (Novartis Europharm). Leki są wskazane do stosowania w leczeniu astmy alergicznej oraz przewlekłego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok z polipami nosa (ang. chronic rhinosinusitis with nasal polyps, CRSwNP).
Omalizumab jest rekombinowanym, pochodzącym od DNA, humanizowanym przeciwciałem monoklonalnym wytwarzanym w linii komórek jajnika chomika chińskiego metodą rekombinacji DNA, które w sposób wybiórczy wiąże się z ludzką immunoglobuliną E (IgE) i zapobiega wiązaniu IgE do receptora FcεRI (receptor IgE o wysokim powinowactwie) na bazofilach i komórkach tucznych, w ten sposób zmniejszając ilość wolnej IgE, zdolnej do wyzwolenia kaskady alergicznej. Jest to przeciwciało IgG1 kappa, zawierające ludzkie regiony zrębowe wraz z regionami określającymi komplementarność (ang. complementary-determining regions) pochodzącymi od macierzystego przeciwciała mysiego, które wiąże się z IgE. Leczenie omalizumabem pacjentów z atopią spowodowało znaczne zmniejszenie liczby receptorów FceRI na bazofilach. Omalizumab hamuje stan zapalny wywołany przez IgE, o czym świadczy zmniejszenie liczby eozynofilów we krwi i tkankach oraz zmniejszenie stężenia mediatorów reakcji zapalnej, w tym IL-4, IL-5 i IL-13 wytwarzanych przez komórki wrodzonego i adaptacyjnego układu immunologicznego oraz komórki nieimmunologiczne.
S – Narządy zmysłów
S01 – Leki oftalmologiczne; S01L – Środki stosowane w leczeniu zaburzeń naczyniowych oka; S01LA – Leki hamujące tworzenie nowych naczyń
Bevacizumab gamma: Lytenava (Outlook Therapeutics) jest wskazany u osób dorosłych w leczeniu neowaskularnej (wysiękowej) postaci zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem (nAMD; ang. neovascular age-related macular degeneration).
Bewacyzumab gamma to humanizowane przeciwciało monoklonalne klasy IgG1 przeciwko ludzkiemu czynnikowi wzrostu śródbłonka naczyniowego (VEGF; ang. Vascular Endothelial Growth Factor), wytwarzane w komórkach jajnika chomika chińskiego metodą rekombinacji DNA. Bewacyzumab gamma wiąże VEGF i zapobiega oddziaływaniu tej cząsteczki z jej receptorami (Flt-1 i KDR) na powierzchni komórek śródbłonka. Bewacyzumab gamma jest inhibitorem ludzkiego VEGF, który wiąże wszystkie izoformy VEGF-A, zapobiegając ich oddziaływaniu z receptorami VEGFR-1 i VEGFR-2. Hamując działanie VEGF-A, bewacyzumab gamma ogranicza proliferację komórek śródbłonka, neowaskularyzację i przepuszczalność naczyń krwionośnych. Hamowanie angiogenezy blokuje powstawanie nieprawidłowych naczyń krwionośnych w tylnej części oka.
Niektóre decyzje porejestracyjne Komisji Europejskiej:
- decyzja z 19 IV 2024 dotycząca wycofania od 1 VI 2024, na wniosek posiadacza (Teva) z 28 III 2024, pozwolenia na dopuszczenie do obrotu produktu leczniczego stosowanego u ludzi Telmisartan Teva Pharma, zarejestrowanego 3 X 2011 – substancja czynna: telmisartan, klasa: C09CA.
Opracowanie: dr n. farm. Jarosław Filipek
Kierownik Działu Informacji o Produktach
Administrator Farmaceutycznej Bazy Danych BAZYL
IQVIA
2024-06-24
Źródła:
- nomenklatura nazw substancji czynnych oraz klasyfikacja ATC na podstawie opracowania WHO Collaborating Centre for Drug Statistics Methodology (“Guidelines for ATC Classification and DDD assignment 2024”, Oslo 2024; “ATC classification Index with DDDs 2024”, Oslo 2024), ze zmianami i uzupełnieniami mającymi zastosowanie w roku 2024 – tłumaczenie własne;
- informacje rejestracyjne: “Union Register of medicinal products for human use”; “Union Register of not active medicinal products for human use”;
- informacje o wprowadzeniu produktu na rynek w Polsce: dane IQVIA;
- opisy wskazań i mechanizmów działania: Charakterystyki Produktów Leczniczych;
- pozostałe opinie i komentarze: autorskie.
