03.2011 – „Fitoterapia w bólach migrenowych.”

marzec 2011, nr 55/33 online

  

FITOTERAPIA W BÓLACH MIGRENOWYCH

 

   Ból głowy jest częstą dolegliwością dotykającą większość naszego społeczeństwa. Okresowe, pulsujące bóle głowy z towarzyszącymi jej nudnościami i wymiotami mogą być sygnałem, że pojawia się migrena. Dolegliwość ta rozwija się już w wieku dziecięcym i w późniejszym okresie dojrzewania jej częstotliwość może być mniejsza. Niemniej jednak dane literaturowe podają, że ta raczej kobieca dolegliwość (u pań występuje trzykrotnie częściej niż u mężczyzn) obejmuje do 30% społeczeństwa. Ponad połowa zdiagnozowanych przypadków migreny występuje rodzinnie.

 

   Jest wiele hipotez starających się tłumaczyć powstawanie migreny, jedną z nich jest twierdzenie, że przyczyn należy szukać w zmianie metabolizmu serotoniny w naszym organizmie. W przypadkach napadu bólów migrenowych następuje jej gwałtowny spadek w płytkach krwi. Substancją roślinną, która może pomóc w tych przypadkach jest złocień maruna (wrotycz maruna), Chrysantemum parthenium (L.) Bernh. Badania właściwości farmakologicznych maruny wykazały jej wpływ na układ serotonergiczny.

 

   Złocień maruna z wyglądu jest podobny do rumianku, rośnie pospolicie jako roślina ruderalna o małych wymaganiach dotyczących warunków jej rozwoju. Pospolicie można ją spotkać na wysypiskach śmieci, czy rumowiskach. Złocień maruna jest tradycyjną substancją roślinną od dawna wykorzystywaną w medycynie ludowej, istnieją nawet zapiski o jej wykorzystaniu już w starożytności. Dioskurides opisywał zastosowanie przetworów z maruny w leczeniu bólów głowy, bólów menstruacyjnych, czy nawet jako substancję obniżającą temperaturę ciała.

 

   Główną grupą czynną tej substancji roślinnej są laktony seskwiterpenowe typu germakranolidów (m.in. partenolid, kostunolid). W surowcu występują także olejek eteryczny, flawonoidy, poliacetyleny oraz kumaryny. Laktony obecne w świeżym soku hamują agregację płytek krwi i uwalnianie serotoniny. Powyższe działania prowadzą do zmniejszenia nasilenia lub ustąpienia bólu migrenowego, a także zmniejszenia częstotliwości ataków.

 

   Przeciwwskazaniem do przyjmowania preparatów z maruny jest nadwrażliwość na rośliny z rodziny Asteraceae oraz ciąża, w przypadku karmienia piersią nie należy stosować preparatów bez konsultacji z lekarzem. Do działań niepożądanych, które mogą niekiedy wystąpić przy przyjmowaniu preparatów złocienia należą objawy alergiczne w obrębie jamy ustnej i gardła. Jest to sygnał do przerwania zażywania leku. Czasem mogą wystąpić bóle brzucha, zaburzenia trawienia i skórne wysypki.

 

   Doustnie, dobowo w celu zapobiegania migrenom, wg WHO można przyjmować wyciąg zawierający 0,2-0,6 mg partenolidu. W badaniach klinicznych wykazano zmniejszoną częstość napadów migrenowych u ludzi, którzy przyjmowali kapsułki z maruną (1 dziennie) zawierającą około 100 mg surowca co odpowiadało 0,5 mg partenolidu. Stosowanie preparatów z maruny powinno zostać poprzedzone konsultacją z lekarzem.

 

   W bólach głowy, w tym w bólach migrenowych ulgę mogą przynieść olejki eteryczne. Olejki powodują zablokowanie pobudzenia obwodowych receptorów bólu poprzez znieczulenie powierzchniowe lub głębokie. W badaniach klinicznych wykonanych ze ślepą próbą wykazano, że 10% etanolowe krople z mięty pieprzowej działały równie skutecznie jak 2 kapsułki paracetamolu (po 500 mg). Skuteczność kropli w zwalczaniu bólu głowy dowiedziono także w badaniach z udziałem 63 dzieci w wieku 6-12 lat.  Wcieranie tego płynu w czoło łagodzi również migrenę.

 

   Wśród substancji roślinnych wykazujących działanie przeciw bólom migrenowym warto wspomnieć o liściu i korzeniu lepiężnika oraz kłączu żółtego jaśminu, niemniej jednak ze względu na działania niepożądane lub brak pełnej dokumentacji medycznej i toksykologicznej substancji tych nie stosuje się w lecznictwie lub stosowanie jest bardzo ograniczone.

Katedra i Zakład Farmakognozji